“Axı kinoya nə olub? Niyə hamınız düşmüsünüz kinonun üstünə?”
27-01-2021, 08:17
“Yeni Müsavat”ın budəfəki müsahibi əməkdar artist, Azərbaycanın tanınmış kinorejissoru və aktyoru Elxan Qasımovdur. Xatırladaq ki, Elxan Qasımov hələ 18 yaşında çəkildiyi “Əhməd haradadır?” filmindəki “Şofer Əhməd”, “Axırıncı aşırım”da Vəli və digər filmlərdəki obrazları ilə tamaşaçıların sevgisini qazanıb. Onun rejissor kimi işlədiyi filmlərdən “Qocalar, qocalar”, “Biz qayıdacağıq”, “Köhnə bərə”ni göstərmək olar.
Beləliklə, Elxan Qasımovla müsahibəni təqdim edirik:
- Pandemiya, karantin dövründə nə işlə məşğul olursunuz? Ümumiyyətlə, bu günləriniz necə keçir?
- Sərt karantin dövründə demək olar ki, günümü evdə keçirdim. Daha sonra müharibə başladı, günlərimizin necə keçdiyini hiss etmədik. Həmin zamanlar ağladığımız, sevindiyimiz günlər də oldu, yəni bu, böyük müharibə idi.
Karantin qaydalarına gəldikdə isə şəxsən mən bütün tələblərə dəqiq riayət etmişəm. Bunu fəxrlə deyə bilərəm ki, dövət tərəfindən nə göstəriş olubsa, heç bir qaydanı pozmadım. Buna hətta özüm də təəccübləndim. Çünki bilirsiniz ki, sənət adamları adətən daha həssas olur, bəzi şeylərə dözə bilmirlər. Beləliklə, bu karantin rejimləri məni darıxdırmadı. Amma çox təəssüf ki, koronavirus ucbatından kinostudiyamızdan, kino aləmimizdən xeyli dostlarımız dünyasını dəyişdi, hansı ki, əksəriyyəti yaxşı kadrlarımız idi. Karantin rejimində telefonla yaşayırdım, bir də arada bağa gedib-gəlirdim, nəvələrlə günümü keçirirdim.
- Söhbətinizdən belə anladım ki, hələ pandemiyadan əvvəl yaradıcılıqdan uzaq düşmüsünüz...
- Seriallarla bağlı xeyli təkliflər olub. Artıq istəmirəm nə seriala çəkilim, nə də çəkim. Çalışıram ki, yüngül işlərə qaçmayım, öz “çəkimi” saxlayım. Artıq 76 yaşım var, daha ömrə nə qalıb ki... Qalan ömrü də normal yaşamağa çalışıram. Mənim sənətim rejissorluqdur. Kinostudiya uzun illər idi ki, işləmirdi, iflic vəziyyətində idi. İndi də demək olar ki, vəziyyət dəyişməz olaraq qalır. Gələn yeni rəhbərlik istəyir ki, nələrisə dəyişdirsin. Deyirlər ki, kinonun konsepsiyasının yeni quruluşu olacaq. Bilmirəm, indi bu necə olacaq... “Axırıncı aşırım”, “Babək”, “Nəsimi” və digər bu kimi filmlərimizi harada çəkmişik, bu məni təəccübləndirir. Bunlar ya bizim filmlərə baxmayıblar, ya da ki, Amerika filmlərinə baxıb elə bilirlər ki, kinoda hər şeyi kompüterlə etmək, dəyişmək mümkündür. Hər gələn də deyir ki, “kinonun səviyyəsini qaldıracağıq”. Buna deyirlər “gözdən pərdə asmaq”. Bir də ki, kinodan başqa o qədər dərdi çəkiləcək sahələr var, onları düzəltmək lazımdır. Kino öz-özünə işləyə bilir. Əgər kinoda rejissor, operator varsa, ortaya nəsə çıxacaq.
Son beş ildə xeyli filmlər çəkildi. Hansı ki, hələ tam çəkilib bitməmiş, lenti qurumamış artıq mükafatlar alırdılar. Şəxsən mən bunu qəbul edə bilmirəm. Deyə bilərəm ki, indi həmin filmlər yoxdur. Bütün bunlarla da kinostudiyanı dağıtmaq olmaz... Fikirlərim kiməsə müxalif görünə bilər, amma bunları ürək ağrısı ilə deyirəm.
- Artıq yeni mədəniyyət naziri də təyin olunub...
- Yeni təyinat, yeniliklər deməkdir. Bu cür suallar verib, “qaşıyıb, qan çıxartmayın”.
- Yox, sadəcə, sual vermək istəyirdim ki, yeni təyinatdan hansı gözləntiləriniz var? Yəni kinonun inkişafı ilə bağlı vəziyyət dəyişə bilərmi?
- Axı kinoya nə olub? Niyə hamınız düşmüsünüz kinonun üstünə? Bir az da teatrın üstünə düşün, bu gün teatrlarımız biabıçı vəziyyətdədir. Həmçinin televiziyalar bərbad haldadır. Ancaq kinonun üstünə düşürlər. Kino gərək çəkilsin də... Kino cəmiyyətin maariflənməsində çox mühüm rol oynayır. Məgər biz indi tənqid olunan köhnə filmlərimizlə tərbiyələnməmişdik? Mərhum prezidentimiz Heydər Əliyev də bir dəfə demişdi ki, “Azərbaycan kinosu xalqın maariflənməsində, inkişafında böyük rol oynayır”.
- Ümumiyyətlə, mərhum prezident Heydər Əliyev kino sahəsinə, aktyor və rejissorlara, onların yaradıcılıqlarına böyük önəm verir, hər biri haqqında məlumatlı idi...
- Bəli. Hətta aktyorlarımızın boy ölçülərini belə bilirdi. Bir dəfə “Babək” filminə Rasim Balayevi çəkmək istəyəndə kimsə deyib ki, “axı o çox cavandır, boyu-buxunu da həmin obraza yaramır”. Həmin vaxt Heydər Əliyev dərhal cavab verib ki, “gərək ki, Rasim Balayevin boyu 183 sm-dir, yəni heç də boyu balaca deyil”... Yaxşı, indi vicdanla danışaq, bu cür filmləri çəkən kinostudiyanı dağıtmaq olarmı? Bəli, indi xeyli gənc kadrlar gəlir. Gələnlər də gərək özlərindən əvvəlki sənətkarlardan öyrənsinlər... İndi deyirlər ki, “gənclərə yol verin”. Məgər kinorejissorlar pəhlivan kimi güləşməyə çıxırlar? Yaşlı nəslin təcrübələrindən, savadından istifadə olunmalıdır. Təsəvvür edin, indi kimsə deyir ki, “Rəssamlıq Akademiyasından Ömər Eldarov çıxarılsın, artıq qocadır, 90 yaşı var”. Bunu etmək olarmı? Əlbəttə, yox. Amma kinoda belə tendensiya var...
Bir də görürsən ki, sosial şəbəkələrdə yığışıb hansısa rejissorun ad gününü təbrik edirlər, haqqında yazırlar. Şəxsən mən həmin rejissorların 95 faizini tanımıram. Və yaxud birini rejissor “düzəltmişdilər”, hansı ki, 9-cu sinfə qədər təhsil alıb. Onu o gün hansısa qohumunun hesabına elə tərifləyirdilər ki... Axı rejissor olmaq üçün təcrübə, intellekt lazımdır. Ümumiyyətlə, zorla xalqın, tamaşaçının məhəbbətini qazanmaq, özünü sevdirmək olmaz. Heç kəsə demirdilər ki, Hacıbaba Hüseynovu sevin. Və yaxud kimə deyiblər ki, Alim Qasımovu, Rasim Balayevi sevin? Xalq özü sevir, çünki xalqın gözü tərəzidir.
- 18 yaşınızda “Əhməd haradadır?” filminə çəkilib, məşhurluq qazanmısınız. Bu günə qədər bir çox filmlərə çəkilib, çəkmisiniz. Yəni Azərbaycan kino mədəniyyətində Elxan Qasımovun da özünəməxsus töhfələri var. Lakin 76 yaşlı sənətkar bu günə qədər xalq artisti adını ala bilməyib. Bu sizi incitmir? Ümumiyyətlə, fəxri ad ala bilməməyinizin səbəbi nədir?
- Qoy qısaca deyim, bu məsələdə özümün və atamın günahı var. Atam rəhmətlik mənə yaltaqlığı öyrədə bilmədi və mən heç vaxt yaltaqlıq etmədim. Və bir də sözü üzə deməyim, açıq sözlü olmağım fəxri ad almağıma mane oldu. İnanın, əməkdar artist adını almağımı ilk olaraq maşınımı düzəldən ustadan öyrənmişdim. Yəni heç vaxt fəxri ad dalınca qaçmamışam. 1969-cu ildən “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında işləyirəm, yəni ömrümün demək olar ki, yarısını bura həsr etmişəm...
Bir dəfə Əli Həsənov mənə dedi ki, çıxıb efirlərin birində Rüstəm İbrahimbəyov haqqında söyüm. Mən də telefonda bildirdim ki, “bu yaşımda bu cür hərəkət alçaqlıq olar, bunu edə bilmərəm. Bəlkə də təklikdə öz sözümü deyib, hətta döyə bilərəm, amma efirdə öz həmkarıma o cür sözlər deyə bilmərəm”. Səhəri gün gəlib mənə dedilər ki, “sən nə demisən, adını siyahıdan pozdular”. Bu, dəfələrlə baş verib, yəni 8-10 dəfə adım təqdim olunub, lakin sonradan qərar dəyişdirilib.
Ramiz Rövşənin buna aid bir şeiri var:
“Üz tutduğum adamlar da
Üzümə durdular mənim.
Bir quyuya salladılar,
İpimi qırdılar mənim.
Yalandan yaş axıtdılar,
Kəfənimi toxutdular,
Yasinimi oxutdular,
Duamı qıldılar mənim.
O quyu necə dardı, dar!
Mən çıxanda mat qaldılar,
Yenə könlümü aldılar,
Dostlarım oldular mənim...”
Mənə pislik demək olar ki, ən çox dostlarımdan gəlib. Əgər on dənə pislik olunubsa, onun yeddisi dostlarım tərəfindən olub, təbii, dırnaqarası dostlar...
Yəni məsələ belədir. Hətta deyərdim ki, mənə fəxri ad verilməməsi bəzi admların ad almasından daha yaxşıdır. Təsəvvür edin ki, bütün qəzetlərdə, mətbuatda, mediada məni xalq artisti kimi təqdim edirlər. Demək ki, bu ada layiqəm. Xalq məni sevir, vəssalam, bu vəziyyətdən razıyam. Vəziyyətimdən bir də ona görə razıyam ki, Allah mənə ömür verdi ki, Qarabağı azad görə bildim. Bu, pafos deyil. Qızıma dedim ki, “qızım, sizi maşına qoyub, aparacam Qarabağa, Şuşaya. Əgər mən oradan kimdənsə yol soruşsam, onda küsün, qayıdın gəlin”. Mən Qarabağı qarış-qarış tanıyıram. Orada nə qədər filmlər çəkmişik, çəkilmişik. Təsəvvür edin, hələ 1961-ci ildə, 16 yaşımda ikən Qarabağda qastrol səfərində olmuşam. Çox şükür bu günə ki, Qarabağ, Şuşamız azaddır!
Geri qayıt