İstehlakçıdan istehsalçıya: Türkiyə böyük keçid astanasında
9-06-2021, 08:22
Türkiyə Qara dənizdə 135 milyard kubmetrdən çox qaz ehtiyatının olduğu yeni qaz yatağını aşkarlayıb. Bu barədə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan açıqlama verib.
Onun sözlərinə görə, beləliklə, keçən ilki kəşf nəticəsində Qara dəniz şelfində qazın ümumi ehtiyatları təxminən 500 milyard kubmetr təşkil edir. 2020-ci ilin avqustunda Ərdoğan Qara dənizdə “Sakarya” yatağında təxminən 320 milyard kubmetr ehtiyatların aşkar olunduğunu bəyan etmişdi.
Xatırladaq ki, Türkiyədə 1987-ci ildə 500 milyon ton olan istehlak həcmi 87 dəfə artaraq, 2011-ci ildə 43,874 milyard kubmetrə çatıb. 2011-ci ildə 16 milyard dollarlıq təbii qaz idxal edilib. Həmin il təbii qazın 57,9 faizi Rusiya, 18,7 faizi İran, 9,5 faizi Əlcəzair, 8,7 faizi Azərbaycandan idxal edilib. Müvafiq dövrdə Türkiyə gündə 2,17 milyon kubmetr, illik isə 793,4 milyon kubmetr təbii qaz istehsal edib. Son 10 ildə isə bu rəqəm 10 dəfədən çox artıb.
Qeyd edək ki, dünya üzrə ən böyük təbii qaz istehsalçısı İrandır. Sonrakı yerləri Rusiya, Qətər, Türkmənistan, ABŞ tutur. İlk onluğu isə Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Venesuela, Nigeriya və Əlcəzair tamamlayır. Bu ilin yanvar-aprel aylarında Azərbaycan 7 mlrd 837 mln 583,3 min kubmetr həcmində təbii qaz ixrac edib.
Məlumata görə, ötən 4 ay ərzində Azərbaycanın ixrac edilən təbii qazının dəyəri 1 mlrd 131 mln 480,27 min ABŞ dolları təşkil edib. Bu ilin yanvar-aprel ayları ərzində ixrac edilən təbii qazın həcmi ötən ilin müvafiq dövründən 79,53 faiz, dəyəri isə 37,74 faiz çoxdur. Hesabat dövründə Azərbaycanın ümumi ixracında təbii qazın payı 17,78 faiz olub.
AYNA-ya danışan Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin üzvü Məşhur Məmmədovun sözlərinə görə, qarşıdakı dövrdə yeni təbii qaz yataqlarının da aşkar edilməsi gözlənilir: “Türkiyənin təbii qaz ehtiyatı qısa müddətə 135 milyard kubmetrdən 405 milyard kubmetrə, hazırda isə 540 milyard kubmetrə çatıb. Ehtimal olunur ki, qarşıdakı aylarda bu rəqəm 700 milyard kubmetrə çatacaq. Bunun isə yeni təbii qaz yataqlarının tapılması hesabına baş verəcəyi ehtimal olunur. Yaxın gələcəkdə Türkiyədə neft yataqlarının da tapılması gözlənilir. İndiki halda Türkiyənin əsas diqqəti bu quyuları aşkar etmək üçün texniki imkanları artırmağa, daha çox yerli mütəxəssisi bu prosesə cəlb etməyə yönəlib. Buna qədər Türkiyə bu işləri xarici şirkətlərə həvalə edirdi. Hesablamalara görə, əgər son axtarışları da qardaş dövlət xarici mütəxəssislərə həvalə etsəydi, o zaman 100 milyon dollar civarında xərcə düşəcəkdi. İndiki halda isə optimallaşdırma siyasəti həyata keçirilir və daxili imkanlar hesabına həmin xərclər xeyli azalıb. Bütün bunlar Türkiyənin düzgün yol tutduğunu, bu istiqamətdə səylərinin daha ciddi nəticələrə gətirib çıxarağını söyləməyə əsas verir”.
Həmsöhbətimiz yaxın gələcəkdə Qara dənizdə potensialı olan daha 4 quyunun qazılacağını düşünür: “Bu kəşflərdə təbii qaz yataqlarında ildə 20 milyard kubmetr hasilatla idxal hesabının 5-6 milyard dollar azalacağı təxmin edilir. Ötən il Türkiyə “Fatih” qazma gəmisi ilə Sakarya Qaz Sahəsindəki “Tuna-1” quyusunda tapdığı 405 milyard kubmetr qaz ehtiyatı ilə tarixi bir rekord qırdı. Gözlənilir ki, bu rekord təzələnsin. Enerji və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən 405 milyard kubmetr kəşf edildikdən sonra bölgədə ilk qaz hasilatının 2023-cü ildə başlayacağı açıqlanıb”.
“Göründüyü kimi, Türkiyə də artıq aktiv təbii qaz istehsalçıları sırasına daxil olur. Bu isə öz növbəsində sürətlə güclənən Türkiyənin qarşısında əlavə imkanlar açır. Nəzərə alanda ki, beynəlxalq miqyasda əldə edilən bütün uğurların kökündə məhz iqtisadi imkanlar dayanır, bu xüsusda Türkiyənin iqtisadi qüdrətinin artması qardaş dövlət olaraq Azərbaycanın da maraqlarına cavab verir”, - deyə deputat bildirib.
Məmmədov qeyd edib ki, Türkiyə dünyanın önəmli dövlətlərindən biridir və onun iştirakı olmadan regionda hər hansı layihənin uğur qazanması mümkün deyil: “Türkiyə sürətlə sənayeləşən ölkələrindən biridir. Qardaş dövlət hərbi sənaye istehsalında dünyada ilk yerlərdən birini tutur. Eyni zamanda böyük turizm potensialına malikdir. Əgər pandemiya olmasaydı, türk iqtisadiyyatı daha sürətlə inkişaf edəcəkdi. Lakin bütün çətinliklərə rəğmən, böyük inkişaf var və hər gün bu, daha da artır. Eyni zamanda Türkiyə beynəlxalq siyasətdə əsas oyunçulardan biridir. Artıq dünyada hamı qəbul edir ki, Türkiyə çox mühüm dövlətdir və onunla hesablaşmaq lazımdır. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın prinsipial mövqeyi, ölkəsinin maraqlarını qətiyyətlə qoruması bəzi dövlətlər tərəfindən qısqanclıqla qarşılanır. Onlar hər vəchlə Türkiyənin uğurlarına kölgə salmaq istəyirlər”.
“Azərbaycan ilə Türkiyə arasında son dövrlər münasibətlərin ciddi şəkildə yüksəlməsi, bütün sferalarda əməkdaşlıq meylləri bizim də qarşımızda böyük imkanlar açır. 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı Türkiyənin Azərbaycana dəstək verməsi, sona qədər birlik nümayiş etdirməsi münasibətlərin inkişafında yeni mərhələ oldu. Biz bu münasibətləri daim inkişaf etdirməliyik”, - deyı müsahibimiz vurğulayıb.
O, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Bakı səfəri zamanı ölkələrimiz arasında çoxsaylı sazişlər imzalandığını xatırladıb: “Azərbaycanla Türkiyə arasında gediş-gəliş sadələşdirildi, viza ləğv edildi. Eyni zamanda çox mühüm kontraktlar bağlandı. Müxtəlif sektorlar üzrə ticarət əlaqələrinin artırılması barədə ümumi razılığa gəlindi. Türkiyə-Azərbaycan investisiya forumunun keçirilməsi, iqtisadiyyatın bütün sahələrində əməkdaşlığın təmin edilməsi, Türkiyənin Azərbaycanda ən böyük yatırımçı ölkə olması ümidvericidir. Biz inanırıq ki, Azərbaycan və Türkiyə münasibətləri daha da inkişaf edəcək və biz iki qardaş ölkə olaraq yeni gerçəkliklər yarada biləcəyik. Mümkün təzyiqlərə qarşı birgə addımların atılması, iqtisadi əlaqələrin ən yüksək həddə çatdırılması, hərbi əməkdaşlığın dətinləşdirilməsi və digər istiqamətlərdə birgə iştirak hər iki dövlətin dünyada önəmini artıracaq”.
Geri qayıt