Qarabağın işğaldan azad edilməsi prosesində yeni bir mərhələnin başlaması paralel olaraq Azərbaycan siyasi cameəsində də dəyişikliklərin əsasını qoydu. Siyasi partiyaların bu yeni mərhəldə sərgilədiyi mövqelərin mövcud vəziyyətə nə dərəcədə adekvat olması indi daha çox müzakirə mövzusudur.
Bu və digər məsələlərlə bağlı hafta.az-a müsahibə verən Ağ Partiyanın sədri Tural Abbaslı maraqlı nüanslara diqqət çəkib.
- Tural bəy, 44 günlük Vətən Müharibəsi ölkəmizin ictimai-siyasi gündəmini hansı anlamda dəyişə bildi və siyasi kursu hansı əsas istiqamətə yönəltdi?
- Təbii ki, 44 günlük müharibə Azərbaycanda yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu. İstənilən şəxs bunu istər müsbət, istər mənfi anlamda yoza bilər. Amma bütün hallarda artıq Azərbaycan 27 sentyabrdan əvvəlki Azərbaycan deyil. Dəyişmiş yeni Azərbaycandır. Bu dəyişiklik bütün sahələrə, xüsusilə də siyasi yanaşmalara, siyasi münasibətlərə təsirini göstərməkdə davam edəcək. 44 gündə gördük ki, biz siyasi arena olaraq bir araya gələ, ümumi maraqlar naminə bir mövqedən çıxış edə bilərik. Bizim bu birliyimiz nəyinki ictimai-siyasi sabitliyin bərpa olunması idi. Həm də hərbi uğurların əldə olunmasında açarlardan biri ola bildi. Şahidi olduq ki, daxildəki siyasi həmrəylik bizi beynəlxalq aləmdə, Amerika, Fransa, ATƏT, BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası kimi qurumların, dövlətlərin təzyiqləri qarşısında güclü elədi. Birlik və əsgərlərimizin fədakarlığı sayəsində bugünkü nailiyyətləri əldə elədik. Siyasi səhnə olaraq 44 günlük müharibədən nəticə çıxartmalıyıq. Artıq əvvəlki kimi daha çox şəxsi siyasi ambissiyalar deyil, dövlət maraqları güdülməlidir. Bu məsələdə iqtidar da, müxalifət də eyni məsuliyyəti daşımalıdır. Çalışıb müharibə dövründə əldə etdiyimiz həmrəyliyi, bir araya gəlmək bacarığını qoruyub saxlamalıyıq, o qədər də önəmli görünməyən məsələlər üzərində ilişib qalmalıyıq. Milli birlik, milli barışıq əldə eləməliyik. Bu milli barışıq sayəsində artıq müharibədən sonrakı dönəmin də uğurla başa çatması üçün istifadə olunmalıdır.
Qeyd etdiyimiz kimi, Qarabağ müharibəsi Azərbaycanda yeni ictimai-siyasi dönəmin başlanğıcını və təməlini qoydu. Bundan sonra bu təməllər üzərində binanın necə qurulacağı bizdən asılıdır.
- Necə hesab edirsiz, siyasi partiyaların prosesə yanaşmasında əsas diqqət çəkən nüans nə oldu və bu təcrübə siyasi təşkilatların fəaliyyətində onlara hansı üstünlüyü qazandırdı?
- Əslində birləşmək, vahidləşmək barədə fikirləri hər bir partiya üzvü hər zaman səsləndirirdi. Heç kəs o məsələlərə sözdən artıq yanaşmırdı. Hər kəs bunun önəmini sözdən o tərəfə hiss eləmirdi. Amma müharibə dönəmində görüldü, bilindi ki, haqq-ədalət uğrunda dünyaya car çəkən, özünü demokratiyanın beşiyi adlandıran ölkələr belə, bu məsələdə Azərbaycanı yalnız qoydu. Təbii ki, biz siyasi partiyalar, siyasi dairələr də bundan özümüzə dərslər götürdük, nəticələr çıxartdıq. Bu təcrübə göstərdi ki, hətta lazım gələndə ümid bəslədiyin, nümunə kimi götürdüyün dövlətlər belə qərəzli mövqedən çıxış edə, səni meydanda təkləyə bilər. Bu təcrübədə o ifadə yerinə düşür ki, sənə səndən başqa dayaq olan yoxdur. Düzdür, biz burda Türkiyə, Pakistan kimi dövlətlərin dəstəyini inkar edə bilmərik. O dövlətlər bizi birmənalı şəkildə əvəzolunmaz qaydada dəstəklədi. Amma söhbət dünyaya yön verən böyük güclərdən gedir. 2-ci dünya müharibəsindən sonra qurulan dünya düzənində hegemon, ədalət çarçıları olan dövlətlər haqq-ədalətin yanında dayanmadı. Bu da bizim üçün əyani təcrübə oldu. Düşünürəm ki, o təcrübədən yararlanmaq lazımdır.
- Siyasi partiyalara o da aydın oldu ki, ona öz dölətindən başqa hansısa kənar qüvvə dayaq duran deyil.
- Ağ Partiya olaraq biz həmişə bu mövqedə olmuşuq. Elə partiyalar var idi ki, kənardan dəstəyin olacağını, proseslərin kənardan başlanılmasını məqbul hesab edirdilər. Amma onlar üçün də bir dərs oldu ki, hər kəsin öz maraqları var. Göründü ki, hansısa güclərin “ümummilli dəyərlər, beynəlxalq dəyərlər, beynəlxalq hüquq” deyilən ifadələri sözdən başqa bir şey deyilmiş. Çünki özlərini demokratiyanın beşiyi, insan haqlarının müdafiəçisi adlandıran ölkələr 1 milyon qaçqınımzın haqqını kənara qoyub, Şuşada dağılan hansısa kilsənin davasını elədilər. Bu, bizim kimi partiyaların mövqelərini möhkəmlətdi, kənardan dəstək axtaran partiyalara da bir dərs oldu.
Deyə bilərik ki, həmin partiyalar daxili proseslərdən də çox kənarda qalmadılar. Ona görə yox ki, onlar ümummilli maraqları öz siyasi ambissiyalarından öndə qoydular. Xeyr, mən buna inanmıram. Çox güman ki, ictimai təzyiqdən, ictimai qınaqdan çəkinən bəziləri prosesdə iştirak etdilər. Amma bununla belə tam iştirak etmədilər. Yəni biz ən ağır günümüzdə şəhidlərin, qazilərin gəldiyi, döyüşlərin getdiyi bir məqamda hansısa bəyanatda «kiminsə adı çox hallanır, kimsə tərif edilmir» kimi xırda nüanslara fikir verməli deyilik. Bizim üçün siyasi prioritet Qarabağın qaytarılması idi. Bunun üçün istənilən digər siyasi ambissiyalarımızdan, hədəflərimizdən güzəşt eləməyə hazır idik, bu nümunəni də göstərdik. İndən sonra da belə olacaq. Yəni Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bizim üçün qırmızı xətdir və bunun üçün heç bir siyasi maraq güdmürük. Buna görə bütün siyasi maraqlarımızdan keçməyə hazırıq. Amma bəziləri hələ də o baryeri aşa bilmirlər. Hələ də şəxsi ambissiyaları, şəxsi münasibətləri böyük amallar uğrunda aşıb keçə bilmirlər.
- Dövlət, torpaq bütövlüyü məsələsi iqtidarla-müxalifəti bir araya gətirdi. Nəzəra alsaq ki, hələ torpaqlar tam təmizlənməyib, ərazilərimizdə sülhməramlılar yerləşib və bu gün də hansısa dövlətlərdən Azərbaycana qarşı təzyiqlər var, o zaman siyasi ictimaiyyət hansı addımları atmalıdır və nəyə diqqət yetirilməlidir?
- Burada bir çox nüanslar var. Artıq müharibənin aktiv fazası bitdikdən sonra mübarizə başqa format alıb. Artıq iqtidarla müxalifətin üzərinə düşən rollar və funksiyalar fərqlidir. Müxalifət təbii ki, öz tənqidlərini, iradlarını, neqativ gördüyü nüansları işıqlandırmalıdır. Əks təqdirdə əldə olunan qələbəyə kölgə düşə, bu uğurlar heç də qalıcı olmaya bilər. Yəni müxalifət özünün obyektiv tənqidlərini, iradlarını davam etdirməlidir. Amma nəzərə almalıdır ki, biz müharibədən yeni çıxmışıq, hələ mübarizəmiz davam edir, bizi istəməyən qüvvələr var, təzyiqlər var. Ağ Partiyanın məsələlərə tənqidlə yanaşmasında məqsəd iqtidarı gözdən salmaq deyil. Tam əksinə, iqtidarın görmədiyi boşluqları göstərmək, bu prosesi bütöv şəkildə həll etməkdir. Mövcud boşluqları hansısa xarici güclərə rəvaclar vermədən doldurmaqdır. Bəzən iqtidar da görməli olduğu, atmalı olduğu addımları atmadığı üçün belə rəvaclar yarana bilər. Məsələn, qeyd etdiyimiz siyasi məhbuslar məsələsinin öz həllini tapması müsbət haldır və kənardan olan müdaxilələrin qarşısını aldı. Biz bu iradları bildiririk. Amma bu zaman kiməsə bəhanə verməmək, siyasi divident qazanmamaq üçün edirik. İqtidar da bu məsələyə eyni niyyətlə yanaşmalıdır. Öz iqtidarını, siyasi mövqeyini daha da möhkəmləndirmək üçün yox, dövlətin maraqlarının möhkəmlənməsi, daxili stabilliyin daha da möhkəmlənməsi, həmrəyliyin qorunması üçün addımlar atmalıdır. İqtidarı geri aparan kadrlardan imtina eləməlidir. Bu baxımdan iqtidar, müxalifət öz üzərinə düşən funksiyanı niyyətləri milət vətən olaraq icra eləsələr yaxşı olar. Milli birliyi qorumasaq hansı vəziyyətə apara biləcəyini də bilməliyik. Buna da heç kəsin haqqı yoxdur. Burda siyasi partiyalar xalqın marağını hər kəsdən, hər şeydən öndə tutmalıdır.
- Rusiya sülhməramlılarının regionda sərgilədiyi mövqe sülhün təminatı ilə bağlı ziddiyyədli məqamları ortaya çıxartdı. Belə bir ərəfədə Türkiyə sülhməramlılarının gəlişinin gecikməsi də ölkə ictimaiyyəti tərəfindən narahatlıqla izlənir. Sülhməramlılarla bağlı cərəyan edən mövcud vəziyyəti necə dəyərləndirərdiz?
- Müharibə başlayandan bu günə qədər Azərbaycan cəmiyyətində ilk narazılıq, nigarançılıq məhz Rusiya sülhməramlılarının gəlişi ilə bağlı oldu. Amma yenə də həm xalq olaraq regiondakı vəziyyəti, qonşularımızın aqressiyasını, siyasətini, gücünü nəzərə alaraq reallıqla barışmağa məcbur olduğumuzu etiraf elədik və yaranmış situasiyada çıxış yollarının aranmasının tərəfdarı olduq. Biz gözləmirdik ki, rus sülhməramlıları gələcək və Azərbaycanın maraqlarını birmənalı şəkildə müdafiə edəcək və yaxud da haqqın-ədalətin yanında olacaq. Hamımızın nigarançılığı o idi ki, rus sülhməramlıları gəlib burda yenə ermənilərin mövqeyini müdafiə edəcək, öz maraqlarını güdəcəklər. Çünki Rusiyanın maraqları bir çox hallarda Azərbaycan maraqları ilə üst-üstə düşmür. Biz təbii ki, bu nigarançılığımızı daim dilə gətirməliyik, diqqətdə saxlamalıyıq, Rusiya tərəfi, ictimaiyyəti Azərbaycan tərəfinin qətiyyətini bilməlidir. Mən düşünürəm ki, Rusiya bunu nəzərə alacaq, əks təqdirdə Azərbaycan o qoşunları öz ərazisindən çıxartmasını bilir. 1991-92-ci illərdə Azərbaycanda 150 min rus hərbi kontingenti var idi. Biz o qoşunaları Azərbaycandan çıxartmış xalqıq. Bu gün də 2000 civarında olan rus sülhməramlısını öz ərazilərimizdən çıxarda biləcək qüvəyə, qüdrətə malikik. Amma Rusiya da Azərbaycanın ona verdiyi bu şansı qaçırtmamalıdır. Nəhayət Rusiya özü barədə yaranmış aqressor, işğalçı, cığal obrazından çıxmaq üçün Qarabağdakı sülhməramlıların düz gün fəaliyyət göstərməsi onun üçün şansdır.
Türkiyə sülhməramlılarına gəlincə, Türkiyə zatən istər sülhməramlı, istərsə də ordu kimi həmişə biznən olub, indi də bizimlədir. Biz bir millət iki dövlətik və onların nümayəndələri burdadır. Artıq minatəmizləmə bölmələri gəliblər. Əslində, Türkiyə sülhməramlılarının gecikməyi Rusiya və Türkiyə arasındakı danışıqlardan da asılıdır. Çünki analizlər onu göstərir ki, Türkiyə bura yarımçıq şəkildə gəlmək istəmir. Türkiyə elə bir formada gəlmək istəyir ki, Azərbaycana dəstək verə bilsinlər. Azərbaycan iqtidarı da bunu başa düşür. Ona görə də Türkiyə sülhməramlılarının gecikməsindən narahat deyiləm. Bilirəm ki, gələcəklər və ən yaxşı formada da Azərbaycanın maraqlarını müdafiə edəcəklər. Onun tərəfdarıyam ki, Türkiyə sülhməramlıları kontingenti ən azı sayı 15 mindən çox olmalıdır. Birbaşa Qarabağ ətrafındakı rayonlarda, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə, həmçinin o 4 rayonda yerləşdirilməldidir. Uzunmüddətli və böyük kontingentlə gəlməli və Azərbaycan tərəfindən ona böyük imkanlar yaradılmalıdır. Türkiyə sülhməramlılarının bu formatda Azərbaycanda iştirakı, həm də Rusiya sülhməramlılarının destruktiv addımlarının qarşısını alacaq.
