“Əslində müharibənin taleyinin necə olacağı əvvəlcədən məlum idi”
27-11-2020, 09:04
44 günlük müharibədən sonra Qarabağın azad olunması istiqamətindəki diplomatik gedişlər diqqətlə izlənir. Hazırda regionda sabitliyin təminatçısı kimi çıxış edən rus sülhməramlılarının Avropa və Qərbin “qızışan maraqları” fonunda bu missiyanın öz işini nə dərəcədə ədalətli davam etdirə biləcəyi barədə yeni müzakirələrə səbəb olub. Bütövlükdə isə II Qarabağ savaşının təhlili Azərbaycanın dəyişməz üstünlükləri fonunda necə realizə olunur?
Bu və ya digər məqamlarla bağlı hafta.az-a müsahibə verən Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) sədri Sərdar Cəlaloğlu, bu fonda Azərbaycanın qalibiyyətinin əsasları və onu qorumağın yolları ilə bağlı bir sıra nüanslara toxunub.
-Sərdar müəllim, II Qarabağ müharibəsinin siyasi təhlilini aparsaq hansı nüansın üzərində dayana bilərik?
- Əslində müharibənin taleyinin necə olacağı əvvəlcədən məlum idi. Birincisi, Azərbaycanı müdafiə edən cəbhəni daha hörmətli, daha təsirli güclər təşkil edirdi. Azərbaycan öz təbii müttəfiqi olan Türkiyə ilə birləşib əlaqələr qura bildi. Baxmayarq ki, ermənilərlə də ruslar hərbi təlimlərdə iştirak etdilər, amma müharibənin nəticəsində biz qalib gəldik. Bu, onu göstərdi ki, müasir texnologiyaya yiyələnmək, müasir müharibə taktikasına üstünlük vermək bizim bu döyüşdəki üstünlüyümüzü təmin etdi.
Nəhayət, bu müharibədə Azərbaycan xalqının birliyi meydana çıxdı. Bu vaxt ərzində Azərbaycanda müharibə əleyhinə heç bir çıxışlar edilmədi, hakimiyyətin siyasəti tənqid olunmadan baş verənlərin hamısı ümumi şəkildə qəbul olundu. Yəni bu müharibədə həm xarici, həm də daxili faktorlar əvvəlki müharibələrdən kəskin fərqlənməklə, Azərbaycanın qalibiyyəti ilə nəticələndi.
- Şuşanın azad olunmasından sonra diplomatik müharibədə sülhməramlıların aparıcı olması, son nəticənin bizim üçün əlverişli ola biləcəyini necə isbat edir?
-Əvvəla onu deyim ki, bütün müharibələrin sonu belə olur. Cəbhədə hansı nailiyyət əldə edilirsə, həmin nailiyyət üzərində problemin qalan hissəsini sonra döyüşsüz həll edirsən. Bu təcrübə birinci dünya müharibəsində, ikinci dünya müharibəsində özünü göstərdi. Ümumiyyətlə, bu hal müharibənin təbiəti ilə bağlıdır. Əslinə baxsan burda sülhməramlılara ehtiyac da yox idi. Ermənistan kapitulyasiyaya məcbur ediləndən sonra sülh müqaviləsini imzalasaydı, sülhməramlıların həyata keçirəcəyi əməliyyatları biz özümüz təklikdə həyata keçirəcəkdik. İndi Rusiya, sülhməramlı qüvvələri adı altında burda öz maraqlarını qorumağa cəhdlər elədi. Faktiki olaraq bu bizim üçün bir qədər gözlənilməz olsa da, hər halda çox da pis nəticə olmadı. Burda bizə Türkiyə-Azərbaycan hərbi ittifaqının Rusiya tərəfindən real geosiyasi güc kimi qəbul edilməsi vəd olundu. Putin çıxışında, “Türkiyə-Azərbaycan ordusu kifayət qədər güclüdür” ifadəsini işlətdi. Adımızın Türkiyə ilə birlikdə çəkilməsi, artıq Rusiyanın bizi bir güc kimi görməsini göstərdi. Artıq Azərbaycanla Türkiyənin bir Konfederativ Birliyi təsəvvürü ortaya gəlir. Bu çox ciddi bir məsələdir. Nəhayət, Türkiyənin regionun müxtəlif bölgələrində gedən hadisələrdə söz sahibi olduğu və hadisələri istənilən istiqamətə çevirmə potensialına, nüfuzuna sahib olması üzə çıxdı ki, bu da bizim üçün çox şərəflidir. Çünki Türkiyə bizim təbii müttəfiqimizdir, qardaşımıdır. Türkiyə Azərbaycan, Azərbaycan, Türkiyə deməkdir. Bu baxımdan, Türkiyənin regionun super güc olması bir daha etiraf olundu.
-Qarabağın-Xankəndinin mənəvi olaraq, faktiki Azərbaycana qayıdışı növbəti gedişdə hansı siyasi proseslərin, əməyin sərf olunmasını tələb edir?
-Birincisi, Azərbaycan dünya ictimaiyyətini inandırmalıdır ki, ermənilərdən fərqli olaraq Azərbaycan çoxmillətli respublikadır və burda Azərbaycan xalqına düşmənçilik etməyən, cinayətlərdə iştirak etməyən istənilən vətəndaş yaşaya bilər. Ağdamda əsgərlərimizin nəzarəti altında bir erməni ailəsinin öz mallarını yığıb sağ-salamat aparması da sübut elədi ki, biz ermənilərdən fərqli olaraq yenə onların nazı ilə oynayırıq. Biz bunu dünyaya inandırmalıyıq.
İkincisi, Prezident İlham Əliyev böyük cəsarətlə Xankəndinə, Xocalıya və digər rayonlara icra başçıları, prokurorlar, hakimlər təyin eləməlidir. Qarabağın erməni icmasına bizim üçün məqbul olan vəzifəli şəxsi müəyyən etməli və onlarla əlaqələr qurulmalıdır. Beləliklə də Qarabağda Azərbaycanın suveren hüquqları bərpa olunmalıdır. Təbii ki, Azərbaycan Xankəndində beynəlxalq hüquqda nəzərdə tutulmuş azlıqlar haqqında konvensiyanın şərtlərinə uyğun olaraq onların hüquqlarının qorunmasını öhdəlik kimi götürməlidir.
-Sərdar müəllim, Qarabağda yenə də ATƏT-in Minsk qrupunu canlandırmaq cəhdləri var və bir çox siyasilər bu istiqamətdə “diplomatik mühəndislik” aparırlar. Fransa, Amerika Minsk Qrupunu bərpa etməklə, yenidən “status kvo”nu ortaya atır və Xankəndində erməniyə status vermək üçün çabalayır. İndiki vəziyyətdə bu prosesi əngəlləmək üçün hansı strateji üstünlüyümüz var?
-Bu proses Minsk qrupu ilə bağlı deyil. Bu Minsk qrupunda olan ölkələrin Rusiyanın Qafqazın problemini Türkiyə ilə bir yerdə həll etməsinə etirazıdır. Minsk qrupu 20 ildən artıq müddət ərzində bu bölgədə heç nəyə nail olmadı. Amma Türkiyə, Rusiya ilə birlikdə 44 günün içində bu problemi həll elədi. Bu baxımdan onlar Rusiyanın, Türkiyənin bölgədəki nüfuzuna kölgə salmaq üçün yenidən Minsk Qrupu, status-kvo məsələsini qaldırırlar. Statis-kvo Azərbaycan ərazilərinin ermənilər tərəfindən işğal olunması və beynəlxalq ictimaiyyətin beynəlxalq hüquqa zidd olaraq Azərbaycan tərəfinə təzyiq edib ermənilərin şərtlərini qəbul elətdirməsi ilə bağlı idi. Bu gün də Minsk Qrupunun davranışları göstərir ki, onlar bizim torpaqları qoparıb Ermənistana verilməsinə vasitəçilik edirdilər. Yəni artıq bu mümkün deyil, artıq necə deyərlər, “ qatar gedib”. Münaqişə Türkiyə və Rusiya tərəfindən birdəfəlik həll olunacaq. Buna hamı əmin ola bilər. Azərbaycan bilavasitə Türkiyə, Ermənistan isə Rusiya ilə birlikdə bu məsələdə barışığa gələcəklər. Burda başqa qüvvələrin müdaxiləsinə heç bir ehtiyac yoxdur. Ona görə də hesab edirəm ki, hamısı boş çabalardır. Minsk Qrupu özünü buraxmalıdır. Üstünlüyümüz onda oldu ki, Türkiyə Minsk Qrupunda olmasa da, bu gün problemin həllində söz sahibidir. Azərbaycan dövlətinin beynəlxalq hüquqlarını müdafiə edən bir dövlət Minsk Qrupunda yox idisə, bu problem heç vaxt ədalətli həll oluna bilməzdi. Türkiyənin proseslərə müdaxiləsi bu məsələni öz yoluna qoydu və ən böyük nailiyyət də budur. Dünya tərəfindən mübahisəsiz qəbul olunan üstünlük əldə eləmişik. Bu çox vacib bir məsələdir. Türkiyə bu məsələdə bizim yanımızdadır və artlq biz bu döyüşdə, İlham Əliyevin dediyi kimi tək deyilik. Əksinə, yanımızda çox böyük və bizimlə eyni strateji maraqları olan qardaş bir ölkə var.
-Türkiyə Qarabağa yönəlik geosiyasi maraqlar fonunda hansı əsas strateji yeri tutur və Türkiyə-Azərbaycan hərbi Birliyinin yaranması üçün hansı zəminlər yaranıb?
-Artıq Türkiyə-Azərbaycan Hərbi Birliyi de-fakto yaranıb. Qeyd etdiyimiz kimi, biz türklərlə təlim keçirdik və bu təlimin üstünlükləri müharibədə sübut elədi ki, bizim təlimlər ermənilərlə rusların keçirdiyi təlimlərdən üstündür. İkincisi, artıq Azərbaycan Türkiyə silahları ilə silahlanıb, Türkiyənin hərbi texnikasını qəbul edib. Çox güman ki, bundan sonra da Azərbaycanla Türkiyə arasında hərbi müttəfiqlik, konfederativ əlaqələr yaradacaq. Vahid bir ordumuz olacaq. Bu da bizim strateji hədəflərimizdir.
-Türkiyə hərbiçiləri niyə gəlib çıxmır?
- Əvvəla onu deyim ki, Türkiyə ciddi işlərlə məşğuldur. Ruslar sülhməramlı kimi tez-tələsik gəlib ora girdisə, o demək deyil ki, elə rusların dediyi olacaq. Türklər müharibədə Ermənistan tərəfə böyük bir qoşun yeritdilər və bəyan elədilər ki, biz Ermənistana girə bilərik. Bu Rusiyanın Qarabağda ermənilərlə hər hansı oyun oynamaq imkanlarını sıfırladı. Yəni bizim üçün Türkiyənin Ermənistan sərhəddinə gəlməsi Qarabağa gəlməsindən min dəfə vacib idi. Türkiyə bu addımı atdı, artıq Rusiya da bilir ki, əgər ermənilərin mənafeyinə uyğun adım atacaqsa, dərhal Türkiyə sərhəddən gedəcək Ermənistana. Bu da Rusiyanın strateji maraqlarına uyğun deyil və Rusiyanın burda öz missiyasından kənara çıxan oyunlar oynamasının imkanını azaldır.
Yəqin ki, türk sülhməramlıların gəlişi Ərdoğanın bu yaxınlarda Rusiyaya nəzərdə tutulan səfərindən sonra bəlli olacaq. Orada bu məsələlər qarşılıqlı olaraq razılaşdırılacaq.
-Sizcə hazırda Xankəndidə erməni köçürülmələri nə dərəcədə əsaslı narahatlıqlardan xəbər verir?
-Bizim məqsədimiz azsaylı erməniləri bu bölgədən çıxarmaq, bu bölgədən qovmaq deyil. Məqsədimiz Azərbaycan dövlətinə qarşı üsyan qaldırmış erməni millətçilərini cəzalandırmaq və digər ermənilərlə sülh şəraitində birgə yaşamaqdr. Bizim məqsədimiz budur və bu məqsədimiz bir dəfə də olsun şübhə yaranmayıb.
-Araik Harutunyan cinayətkardır, beynəlxalq axtarışa verilib. Niyə onun həbs edilib təhvil verilməsi ilə bağlı qərar verilmir?
-Əslində orda bizim ürəyimizcə olmayan, bizi narahat edən həddən artıq nüanslar var. Bunlardan da biri sülhməramlı qüvvələrin nəzarətsiz şəkildə fəaliyyət göstərməsi, eləcə də Azərbaycanın Xankəndində hərbi və rəsmi təmsilçilərinin olmamasıdır və s. Amma bunlar böyük bir narahatçılıqlar deyil. Dekabrın 1-ə qədər gözləməliyik. Dekabrda bizim Qarabağla bağlı hansı yolu tutacağımız müəyyən olunacaq. Çünki dekabrın 1-də Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinə başlanacaq. Orda artıq bizi, cəmiyyətimizi narahat edən məsələlər müzakirə olunacaq. Amma Rusiya prezidentinin, həm Fransa prezidentinin Dağlq Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olması ilə bağlı bəyanatları o deməkdir ki, bu məsələnin bizim üçün önəmli olan hissəsi həll olunub. Lakin bu formal tanınmadır. Faktiki tanınma o zaman olacaq ki, biz Xankəndində özümüzün dövlət orqanlarını bərpa edəcəyik. Bu isə dekabrda baş tutacaq danışıqlar prosesində müəyən olunacaq.
Geri qayıt