Tarixi seçki və nəticə: nə iqtidar, nə də müxalifət istəyinə çatdı
28-10-2024, 14:00
Dünən axşam saatlarında Gürcüstan Mərkəzi Seçki Komissiyası (MSK) oktyabrın 26-da keçirilən parlament seçkilərinin ilkin nəticələrini açıqlayıb. MSK-nın məlumatına görə, 3111 seçki məntəqəsindən 3109-nun (99 936 faiz) protokolları nəzərdən keçirilib. Qalan iki məntəqədən birinin nəticələri ləğv olunub. Məlumata görə, hakim “Gürcü Arzusu – Demokratik Gürcüstan” Partiyası 53,93 faiz səs (1 milyon 118 min 796 səs) toplayıb. İkinci yerdə 11,03 faiz səslə (228 821 səs) “Dəyişiklik Koalisiyası – Qvaramiya, Melia, Girçi, Droa” qərarlaşıb. “Birlik – Milli Hərəkat” 10,16 faizlə (210 787 səs) üçüncü, “Güclü Gürcüstan – Lelo, Xalq üçün, Azadlıq naminə” 8,81 faizlə (182 839 səs) dördüncü, “Gürcüstan naminə Qaxariya” Partiyası isə 7,77 faizlə (161,215 səs) beşinci yerdə qərarlaşıb.
Gürcüstan müxalifəti və müxalifəti dəstəkləyən Prezident Salome Zurabişvili seçkilərin nəticələrini tanımayıb. Gürcüstan Prezidenti xalqı dinc etiraz aksiyalarına çağırıb. Zurabişvili parlament seçkiləri ilə bağlı bəyanatında qeyd edib ki, oktyabrın 26-da keçirilən seçkilər total saxtakarlıqla yadda qalıb: “Bu gün burada ölkədə qalan yeganə müstəqil institut kimi demək istəyirəm ki, mən bu seçkiləri tanımıram. Çox qeyri-adi bir şeyin şahidi olduq. Bu, saxtakarlıq, səslərinizin tamamilə oğurlanması idi”. Zurabişvili vətəndaşları oktyabrın 28-də dinc etiraz aksiyasına çağırıb.
“Birlik – Milli Hərəkat” və “Dəyişiklik Koalisiyası” partiyaları isə deputat mandatlarından imtina ediblər. Təşkilatların liderləri ayrı-ayrılıqda keçirdikləri mətbuat konfransında Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) parlament seçkilərinə dair elan etdiyi ilkin nəticələri tanımadıqlarını və deputat mandatlarından imtina etdiklərini açıqlayıblar.
Partiya liderləri seçkilərin saxtalaşdırılması üçün bir neçə üsuldan, xüsusilə yoxlama sisteminin manipulyasiyasından, etiketləmə qaydalarının pozulmasından istifadə edildiyini bildiriblər.
Qonşu ölkədə seçkiləri müşahidə edən beynəlxalq missiyalar da seçkilərin nəticələrindən narazı qalıblar.
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) müşahidəçi missiyası Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərində səsvermə günü iki fərqli hal müşahidə edib. Bu barədə nümayəndə heyətinin rəhbəri Culian Bulay deyib.
“İki hal var idi. Biri səsvermə prosesinin yaxşı təşkil olunduğu məntəqənin içərisində, digəri isə məntəqələrdən kənarda. Seçki məntəqələrindən kənarda, xüsusən də kəndlərdə rüşvət, seçicilərə təzyiq və hədə-qorxu gəlmə halları oldu. Bütün bunlar dövlət qurumlarının seçkilərə qərəzsizliyi ilə bağlı suallar doğurur”, - Bulay bildirib.
“Biz seçki şəraiti, xüsusən də seçkinin nəticələrinə etimadı sarsıdan qeyri-bərabər şərtlərlə bağlı narahatlığımızı bildiririk. Bu problemlər səlahiyyətli orqanlar tərəfindən həll edilməlidir”, - deyə AŞPA rəsmisi vurğulayıb.
AŞPA nümayəndə heyətinin rəhbəri hesab edir ki, bütövlükdə seçkilərin keyfiyyəti seçkiqabağı dövrü əks etdirir: “Bu seçkilər yüksək qütblü siyasi və media mühiti, müxalifətə və vətəndaş cəmiyyətinə qarşı nifrət dolu ritorika və Prezident Administrasiyasına qarşı antaqonizmlə yadda qaldı. Seçkilərin keyfiyyəti seçkiqabağı dövrü əks etdirdi”.
Beynəlxalq müşahidəçilər həmçinin “hakim partiya arasında maliyyə resurslarının əhəmiyyətli balanssızlığını” qeyd ediblər. Onların fikrincə, bu, "onsuz da qeyri-bərabər oyun sahəsinə töhfə verib".
Eyni zamanda, onlar vurğulayıblar ki, qanunvericilikdə, o cümlədən “Xarici agentlər” haqqında qanunda edilən dəyişikliklər seçkilər öncəsi fundamental azadlıqlara və vətəndaş cəmiyyətinə mənfi təsir göstərib.
Digər mənfi tendensiya seçkilərin işıqlandırılmasında aşkar siyasi qərəzlilik və medianın siyasətçilərdən maliyyələşmədən asılılığıdır.
ATƏT Parlament Assambleyası isə daha yumşaq bəyanat verib. “Gürcüstanda parlament seçkiləri rəqabət şəraitində keçirilib”, - deyə Tiflisdə keçirilən mətbuat konfransında nümayəndə heyətinin rəhbəri Pia Kauma deyib.
“Bu parlament seçkiləri rəqabətli olub. Ona görə ki, seçicilər 18 seçki subyekti arasında seçim etmək imkanına malik olublar. Bu, iqtidarla müxalifət arasında seçki deyildi. Müxalifət partiyalarının özləri arasında da fəal rəqabət var idi”, ATƏT PA rəsmisi qeyd edib.
Qeyd edək ki, Gürcüstanda keçirilən parlament seçkiləri üzrə beynəlxalq müşahidə missiyası 42 ölkədən 529 müşahidəçidən, o cümlədən 380 ATƏT-in DTİHB eksperti, uzunmüddətli və qısamüddətli müşahidəçilərdən, 60 parlamentari və ATƏT PA-nın əməkdaşlarından, AŞPA-dan 39, NATO-dan 38 nəfərdən ibarət olub.
Qonşu ölkədə keçirilən seçkilərlə bağlı fikirlərini bildirən Respublikaçı Alternativ Partiyanın (REAL) sədri Natiq Cəfərli AYNA-ya deyib ki, müəyyən seçki məntəqələrində seçki pozuntusu olsa da, ümumilikdə seçkilər baş tutub: “Bizim üçün əsas maraqlı olan qonşu ölkədə sabitlik və oradakı soydaşlarımızın vəziyyətidir. Gürcüstanda yaşayan soydaşlarımız həmişə kimi hakimiyyətdədirsə, əsasən, o siyasi qüvvəyə də səs verirlər – Saakaşvilinin vaxtında onun partiyası 80% civarında səs alırdı. Sonra da İvanaşvilinin partiyası, yəni indi qalib gələn “Gürcü Arzusu” eyni civarda səs alır. Bunun səbəbləri çoxdur. Soydaşlarımız real gücü əlində olan siyasi partiya ilə arasını pozmaq istəmir. Düşünür ki, indi güc kimdədirsə, ondan yana olmaq “sağ qalmaq” lazımdır. İkincisi, soydaşlarımızın çoxu gürcü dilini yaxşı bilmirlər, siyasi proseslərdən, debatlardan uzaqdırlar, ideoloji deyillər, siyasi partiyalara da ideoloji baxmırlar. Amma mühafizəkardılar, düşüncə olaraq az da olsa, “Gürcü Arzusu”na yaxındılar. Eyni zamanda, Saakaşviliyə hörmətləri qalıb, çünki polis özbaşlalığından, rüşvətdən onun azad etdiyini düşünürlər. Amma ki, “Gürcü Arzusu” 12 ildir hakimiyyətdədir, bu sahədə eyni xətt davam edir deyə, daha arxayındılar ki, bu sistemdən geri dönüş yoxdur”. “Ümumiyyətlə, Gürcüstanda başqa bir təbliğat da işləyir – “müxalifət gəlsə müharibə olacaq”, tezisini eşidiblər. Buna çoxları inanır ki, seçkilərin nəticəsinə də təsirsiz ötüşmür. Bundan başqa, təbliğatda Qərbin “azlıqlar” mövzusunda israrı, indiki hökumətin isə dəyərləri müdafiə etməsi də geniş yayılıb”, - Cəfərli əlavə edib.
REAL rəhbəri qeyd edib ki, Gürcüstanda Azərbaycanın marağı sabitlikdir: “Qarşıdurmanın olmaması, demokratik Gürcüstanın inkişafı deməkdir. Çünki, Gürcüstan Azərbaycanın iqtisadi uzantısıdır, vacib körpüdür. Gürcüstanla bağlı yayılan miflər də çoxdur. Məsələn, bildirilir ki, indiki Gürcüstan hakimiyyəti Avropadan uzaqlaşır. Amma elə deyil. “Gürcü Arzusu” Qərbə inteqrasiya yolundan imtina etməyib, bunu hər dəfə dilə gətirirlər. Konstitusiyalarında Avroatlantik məkana inteqrasiya yer alıb, Qərblə qarşıdurma isə iki qanun layihəsinə görə baş verib ki, burada da Qərbin “cığallığı” daha çoxdur. Qərbdəkilər anlamaq istəmirlər ki, Gürcüstan və gürcü toplumu konservativ-dindar toplumdur, “azlıqlar” məsələsinə başqa cür baxırlar. Kilsə çox güclüdür, kilsənin mövqeyi də bəllidir, təsiri çoxdur. Bütün bunları nəzərə almadan, “siz də Hollandiyada olan kimi qanunlar qəbul edin”, israrı absurddur, yanlışdır. Bu, seçkilərə öz təsirini göstərmiş olsu. “Xarici agentlər” haqqında qanun məsələsində də reallıq başqadır. Həmin qanun layihəsinin içi Rusiyada qəbul edilən qanunla heç bir əlaqəsi yoxdur. Əslində 1930-cu illərdə ABŞ-da qəbul edilmiş qanunun tərcüməsidir, hətta daha yumşaq formasıdır. Bir sözlə, hay-küydən uzaq məsələlərin məğzini öyrənmək lazımdır”.
“Yenə deyirəm, bizim marağımız odur ki, dost və stateji marağımız olan ölkədə vətəndaş qarşıdurması olmasın, xalq öz seçdiyini hökumətdə görsün. Gürcüstanın demokratik yolu davam etməsi bizim üçün vacibdir. Müxalifət də qalib gəlsə idi, onsuz da Azərbaycanla yaxşı münasibətləri yaxşı olacaqdı. İndi əsas odur ki, qarşıqlıq, xaos, ölüm-itim olmasın. “Şimal ayısı” olan Rusiya elə xaos, qarışıqlıq istəyir”, - siyasətçi vurğulayıb.
N.Cəfərli onu da bildirib ki, “Gürcü Arzusu”na “ruspərəst” demək insafsızlıqdır: “Rusiya ilə diplomatik əlaqələr yox, Rusiyanın başında durduğu heç bir birlikdə Gürcüstan yox. Bəli, Rusiya ilə davada maraqlı deyillər, alver istəyirlər. İldə 1,3 milyon rusiyalı Gürcüstana gəlir, 2 milyard dollar pul xərcləyirlər. Gürcüstan 500 milyon dollarlıq malını Rusiyaya satır. Tiflis bundan niyə imtina etsin ki?! Necə olur ki, Rusiyanın başında olduğu bütün birliklərdə yer alan, ərazisində Rusiya hərbi bazası olan, son 3 ildə Rusiya ilə ticarət dövriyyəsini 7 dəfə artıran Ermənsitan “qərbpərəst” olur, Gürcüstanın indiki hökuməti isə “ruspərəst”?! Bu, doğru məntiq deyil”.
Politoloq Şahin Cəfərli isə fərqli fikirdədir. Onun sözlərinə görə, "Gürcü Arzusu" qarşısına qoyduğu əsas məqsədə - konstitusion çoxluğa nail ola bilmədi: “İstəsə bunu da edərdi, amma Qərblə münasibətləri tam pozmamaq üçün bir növ "əl yeri" saxladı. 4 müxalifət blokunu parlamentə buraxmaq da buna xidmət edir. Bu qüvvələrdən 3-ü seçkinin nəticələrini tanımadı, digəri (Qaxariyanın partiyası) saxtakarlıq olduğunu bildirsə də, parlamentə gedib-getməmək barədə yekun qərar verməyib. Beynəlxalq müşahidəçilərin rəyi də hadisələrin bundan sonrakı inkişafına mühüm təsir göstərəcək”.
“Gürcüstandakı seçkilər bir daha göstərir ki, demokratik institutların oturuşmadığı ölkələrdə, xüsusən Rusiyanın ciddi təsir gücünə sahib olduğu keçmiş SSRİ coğrafiyasında dövlət gücünü əlində tutub, bu gücdən öz maraqları naminə sonuna qədər yararlanan hakimiyyətləri seçki yolu ilə məğlub edib göndərmək mümkün deyil. Yaxud çox istisna hallarda mümkündür”, - Ş.Cəfərli əlavə edib.
Məsələnin geosiyasi tərəfinə gəlincə, analitik qeyd edib ki, postsovet regionu Rusiya üçün həyati maraq zonası, Qərb üçün isə müəyyən maraqlarının olduğu bir bölgədir: “Rusiya üçün bu geosiyasi rəqabət ölüm-qalım xarakteri daşısa da, Qərb üçün belə deyil. Qərb buraya Avropanın periferiyası olaraq baxır və hətta Ukrayna müharibəsinə qədər postsovet regionunu Rusiyanın təsir dairəsi hesab edirdi”.
Geri qayıt