PA RƏSMİSİNİN QƏZETİNDƏ DAHA BİR İLGİNC MƏQALƏ
DİA.AZ: - Hakimiyyət mətbuatının Rusiyada yaşayan bir qrup Azərbaycan əsilli iş adamının yaratdığı Rusiya Azərbaycan Təşkilatları İttifaqına qarşı kampniyası davam edir. Bildirək ki, artıq bu hücumlar ənənə halını alıb və hətta RATİ-də president İlham Əliyevin qudası, tanınmış iş adamı Araz Ağalarovun da fəal iştirakı belə hücumların durdurulmasına nədən ola bilmir. Bu isə iqtidardaxili durumun və həmçinin RATİ projesində birbaşa maraqlı tərəf kimi çıxış edən Rusiya ilə münasibətlərin gərginlik həddinin həddən-ziyadə olması ilə əlaqələndirilə bilər.
DİA.AZ bildirir ki, rəsmi Bakıya basqı kimi dəyərləndirilən RATİ-dəki sahibkarkları və hətta bu gün övladı Azərbaycan Milli Məclisinin mandatını cibində gəzdirən Azərbaycanın baş nazirinin keçmiş birinci müavini Abbas Abbasovu bu dəfə Prezident Administrasiyasının şöbə müdiri Əli Həsənovun kurasiyasında olan “Kaspi” qəzeti sərt formada tənqid edib. Hətta “Oliqarxiya milli elitadırmı?” başlıqlı yazını oliqarxların ünvanına səslənən ittiham kimi də dəyərləndirmək olar.
Həmin yazını olduğu kimi diqqətinizə təqdim edirik:
“Yalnız öz cibini düşünərək Azərbaycanın maraqları naminə bir sent də xərcləməyən milyarderlər millətin elitası sayıla bilməz
Bütün dövrələrdə Azərbaycanın yaxşı pul qazanan oğulları olub. Başqa sözlə desək, bizimkilər harada olmalarından asılı olmayaraq, “daşdan pul çıxarmağı” bacarıblar. Amma iş təkcə pulu qazanmaqda deyil, qazanılan pulu xərcləməyi də bacarmaq lazımdır. Əbəs yerə demirlər ki, pulu məqsədyönlü xərcləmək qazanmaqdan daha çətindir. Bu baxımdan hər bir kəs qazandığı pulun məsuliyyətini də anlamalıdır. Yəni qazanılan böyük pullar təkcə qazananların cari xərclərinin ödənilməsinə deyil, həm də onların təmsil etdiklərin millətə, insanlığa xidmət etməlidir.
Tarixə adını yazan kişilər
Amma orası da var ki, hər milyonçu da qazandıqlarını millətə xərcləyə bilmir. Buna nə qədər böyük ehtiyac olduğunu müəyyənləşdirmək, əliaçıqlıq nümayiş etdirmək hər kişinin işi deyil axı. Üstəlik, pulların hansı yollarla qazanılması da bu mənada xüsusi rola malikdir. Bir el məsəlində deyildiyi kimi, oğrudan pul ummaq da çətin məsələdir. Hələlik bu məqamı bir kənara qoyub, qazanılan milyonlardan xalq üçün istifadə məsələsinə qayıdaq. Bunun bariz nümunəsi kimi biz XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində yaşamış adlı-sanlı azərbaycanlı neft milyonçularını göstərə bilərik.
Məlum olduğu kimi, həmin illərdə neft sənayesinin inkişafı ilə Bakıda xeyli sayda azərbaycanlı milyonçu peyda olmuşdu. Üstündən bir əsrə yaxın vaxt keçsə də, gördükləri işlər 70 il ərzində sovet rejimi tərəfindən gizlədilsə də, bu gün Azərbaycan xalqı onları yaxşı tanıyır.
Halbuki Azərbaycanda neft sənayesinin inkişafa başladığı dövrdə neft verən torpaqları satın almış sahibkar arasında Azərbaycan milli kapitalı çox cüzi yer tuturdu. Belə ki, neft yataqları olan yerlərin 13-dən 2-si, 163 neft quyusundan isə cəmi 21-i azərbaycanlı sahibkarlara məxsus idi. Yalnız XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq milli burjuaziya nümayəndələrinin mövqeyi bir qədər qüvvətlənməyə başlayır. Onların içərisində Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Şəmsi Əsədullayev, Musa Nağıyev, Murtuza Muxtarov və başqaları fərqlənirdilər. Azərbaycanlı neft sənayeçiləri arasında Aşurbəyov qardaşları, Məmmədov, Malikov, Həsən Mustafayev, Mirtağı Mirbabayev, İsabəy Hacınski kimi nisbətən varlı neft sənayeçiləri də var idi. 1914-cü ilə aid məlumata görə, artıq Bakıda 58 azərbaycanlı kapitalistə məxsus olan 83 firma var idi.
«El atası»
Bu cür məhdud imkanlara baxmayaraq, keçən əsrin əvvəlində yaşamış neft milyonçuları tarixə öz adlarını yaza biliblər. Onların içində «El atası» kimi tanınan Hacı Zeynalabdin Tağıyevin adını xüsusilə vurğulamaq yerinə düşərdi. Hacı Zeynalabdin Bakı milyonçuları arasında ən varlısı olmasa da, tarixdə onların hamısından çox iz qoyub. Görəsən niyə? Gəlin bir az bunun səbəbləri haqqında düşünək. Tarixə ekskurs edərək bu qənaətə gəlmək olur ki, buna səbəb H.Z.Tağıyevin millət, xalq üçün etdikləridir. O, çox da uzun tarixi əhatə etməyən milyonçuluğu dövründə Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılan addımlar atmağı bacarıb. Bakıda ilk dəfə Qızlar Seminariyası açıb, Azərbaycanın ziyalılarını, düşüncə sahiblərini qanadı altına alıb, qəzetlərə sponsor dəstəyi verib. Aralarında Nəriman Nərimanovun da olduğu azərbaycanlı gəncləri xarici ölkələrdə ali təhsil almaq üçün seçib göndərib. Bununla da kifayətlənməyib Səttarxan Hərəkatını maliyyələşdirib.
Belə də xəsis olar?
Milyonçular arasında xəsis kimi tanınan Ağa Musa Nağıyev Bakıda 98 bina tikdirib. Onun milyonlarından xalqa nələrin qaldığını əyani şəkildə görmək bugünkü Bakının 28 May küçəsini gəzmək kifayətdir. Onun tikdirdiyi “İsmailiyyə” binası Şərq memarlığının incisi kimi qəbul olunur və bu gün də millətin ixtiyarındadır. Hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyəti bu binada yerləşir. H.Z.Tağıyev və Musa Nağıyevin birgə işi olan Bakıya Şollar suyunu gətirən kəmər isə yüz ildən artıqdır ki, insanlara xidmət etməkdədir.
Azərbaycanda xeyriyyəçiliyin əsasları da məhz XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəllərində – milyonçuların dövrünə təsadüf edir. Azərbaycanda kimsəsizlərə, evsiz-eşiksizlərə, kasıblara, qoca və xəstələrə arxa durmaq, təhsil almağa imkanı olmayan uşaqlara əl tutub, onların oxumasına yardım etmək üçün xeyriyyə fondunun yaradılması buna misal ola bilər. Xalqımızın ictimai fikir tarixində xüsusi yeri olan böyük maarifçi Həsən bəy Zərdabinin adı ilə bağlı olan bu fond kasıb təbəqənin təhsil problemlərinin həllində xüsusi rol oynayırdı. Fondun maliyyəsi də məhz milyonçulardan gəlirdi.
O vaxtkı Bakı milyonçularından Murtuza Muxtarovun tikdirdiyi indiki Səadət Sarayı da memarlıq baxımından bugünkü Bakının incilərindən hesab olunur. Bu da təsadüfü deyil. O vaxt M.Muxtarov həmin binanın tikintisi üçün polyak mənşəli memar İosif Ploskonu Bakıya dəvət etmişdi.
Bu misalları da bir qədər də uzatmaq da olar. Çünki o vaxtkı Bakı milyonerlərinin bu cür tarixdə qalan əməlləri saymaqla qurtaran deyil. Hətta əyləncəyə meyilli milyonçu Murtuza Muxtarovun nəinki Bakıda, hətta Vladiqafqazda tikdirdiyi məscidlərdən bu gün də istifadə edirlər.
Dövrümüzün varlıları… oliqarxları…
Bu, keçən əsrin əvvəllərində yaşayan milyonçuların qoyub getdiyi irsdir. Bəs müasir dövrümüzün milyarderləri necə onların yolunu davam etdirə bilirlərmi? Sirr deyil ki, SSRİ-nin dağılmasından sonra Rusiyada da xeyli sayda azərbaycanlı iş adamı parlamağa başladı. Azərbaycan ictimaiyyəti onların adını bu əsrin əvvəllərindən sıx-sıx eşitməyə başladı. Nümunə kimi, «Forbes»in səhifələrini bəzəyən azərbaycanlı milyarderləri göstərə bilərik.
Rusiyanın dünyaca tanınmış Lukoyl neft şirkətinin rəhbəri olan Vahid Ələkbərovun varidatının məbləği 10 milyard dolları keçib.
Moskvanın keçmiş meri Yuri Lujkovun yaxın dostu kimi tanınan Telman İsmayılovun AST Şirkətlər qrupu da geniş imkanlara malikdir. «Forbes» 2007-ci ildə onun varidatını 620 milyon manat həcmində dəyərləndirib. Bundan sonrakı illərdə varidatını sürətlə çoxaldan T.İsmaylov Rusiyadakı azərbaycanlı milyarderlər sırasına daxil olub. Onun hazırda Ukrayna və Türkiyədə də biznesi var.
Rusiyanın «Nordqaz» şirkətinin rəhbəri olan Fərhad Əhmədov da qonşu ölkədə məşhurlaşan azərbaycanlı milyarderlərdəndir. Onun da Rusiyada böyük biznes şəbəkəsinin olduğu bildirilir. Əmlakının həcmi milyardlarla dollardır.
Rusiyadakı daha bir tanınmış azərbaycanlı milyarder İsgəndər Xəlilovdur. Bu şəxs uzun müddətdir şimal qonşumuzun müxtəlif şəhərlərində yaxşı biznes qurub. Onun Avropa ölkələrində, elə Azərbaycanın özündə də yaxşı biznesi var. Var-dövlətinin məbləği bir neçə milyard dollarla ölçülür.
Son vaxtlar dəbdə olan milyarderlərdən Söyün Sadıqov da 1981-ci ildən Moskvanın "Qlavmosremont" tikinti şirkətində çalışarkən varlanmağa başlayıb. 1986-cı ildən "Mosrekonstruksiya" şirkətinin direktor müavini vəzifəsində işləyib, 2000-ci ilə qədər isə həmin trestin rəhbəri olub. Hazırda Söyün Sadıqov Rusiya və digər ölkələrin xarici tikinti şirkətlərinin məsləhətçisidir. 1994-cü ildə fəxri memar adına layiq görülüb.
Bu milyarderlərdən xalqa nə?
Təbii ki, ölkə xaricində özünə iş qurub milyarderə çevrilən şəxslərin olması qürurvericidir. Soydaşlarımızın adının Rusiyanın digər millətlərdən olan iş adamları ilə bir sırada olması azərbaycanlıların iş görmək, pul qazanmaq istedadlarının həqiqətən yüksək səviyyədə olduğunu təsdiqləyir. Bunlar məsələnin bir tərəfidir, digər tərəfi yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Azərbaycanın, sadə azərbaycanlıların bu milyarderlərdən sadə dillə desək nə əldə etmələridir. Təəssüf ki, onların fəaliyyətini izlədikdə, demək olar ki, heç birinin millətin gələcəyinə hesablanmış, maarifçilik xarakterli addımlarını görmək mümkün olmur. Onlar sanki qazandıqları milyardları daha da artırmaq və övladlarına daha böyük miras qoymaq uğrunda yarışa gəriblər. Milli maraqlar, maarifçilik, imkansızlara sistemli şəkildə əl tutmaq, azərbaycanlı gənclərin dünyanın tanınmış universitetlərində təhsilinə yardım göstərmək kimi işlərdə onların hər hansı bir addımını müşahidə etmirik. Bəlkə qohum-əqrəbalarının bu kimi problemlərini həll edirlər, amma bunun ümumxalq səviyyəsində edilməsi hallarına rast gəlinmir. Müasir milyarderlərimiz soydaşlarımızın üzləşdikləri kompleks problemlərin həllinə də lazımi dəstək verə bilmirlər. Məsələn, bu gün Rusiyada ermənilərlə dostluq görüşləri keçirən milyarder Söyün Sadıqov doğulub boya-başa çatdığı Gürcüstanda sistemli təzyiqlərə məruz qalan azərbaycanlıların harayına yetişmir, heç olmasa baş verənlərdən narahat olduğunu büruzə verən açıqlamalar vermir. Sanki bu problemin ona heç bir aidiyyatı yoxdur. Bütün bunlar yaşamaqda olan müasir oliqarxlarımızın milli təəssübkeşlik hisslərinin yumşaq desək, aşağı səviyyədə olduğunu göstərir.
Pulun mənbəyini de!
Təbii ki, bu, səbəbsiz deyil. Bunu ilk növbədə qazanılmış pulun mənbəyində axtarmaq lazımdır.
Halbuki müasir dünyamızda milyarderlər qazandıqları pulları ictimai işlərə, milli problemlərin həllinə yönəltmək ənənələri var. Gözümüzün qabağında erməni milyonçular Ermənistanın neçə illərdir ayaqda durmasını təmin edirlər. Səfalət içində yaşayan Ermənistanda dünyanın müxtəlif ölkələrindəki erməni milyarderlərin hesabına yollar çəkilir, infrastruktur formalaşdırılır.
Bütün dünyada məşhur olan Soros Fondunun yaradıcı olan Corc Soros da hamıya yaxşı məlum olan əla təcrübəsi var. Fond bazarlarındakı aktivliyi, birja tənzimləmələri sahəsindəki bacarığı hesabına böyük gəlirlər əldə edən bu şəxs qazancının böyük bir hissəsini Soros Fondu vasitəsilə demokratik dəyərlərin – Avropa-Qərb ideologiyasının yayılmasına xərcləyir.
Bu yerdə belə bir sual meydana çıxır: Məgər bizim milyarderlərin pulları onun pulundan azdır? Əlbəttə ki, yox. Prosesləri izlədikdə görürük ki, bizimkilər öz var-dövlətlərindən heç bir sent də Azərbaycanın maraqları yolunda xərcləməyiblər. Aradan ötən illər ərzində onlar yalnız öz ciblərini düşünüb, qazandıqları birin iki olması üçün çalışıblar. Bunu onların yaxın dostları da etiraf edirlər. Bütün bunlar isə onu deməyə əsas verir ki, yalnız öz cibini düşünən, mili problemlərdən xəbərsiz olan şəbəkə heç vaxt milli elita hesab oluna bilməz”.
