“HƏRBİ İNSTİTUTUN CƏMİYYƏTDƏ XALQ TƏRƏFİNDƏN AZ SEVİLMƏSİ BİR HƏQİQƏTDİR”
DİA.AZ: - Artıq bir neçə aydır ki, Azərbaycan ordusunda ölümlə nəticələnən daxili silahlı insidentlərin sayı sürətlə artmaqdadır. Görülən bütün tədbirlərə baxmayaraq, az qala hər gün bir əsgər ölümü ilə yadda qalan bu cür silahlı insidentlərin davam etməsi, problemin kökündə daha ciddi amillərin dayandığını söyləməyə əsas verir. Ictimaiyyəti də əsasən bir məsələ düşündürür.
Əsgəri əsgər qatilinə çevirən, onu öz xidmət yoldaşına və ya komandirinə güllə atmağa vadar edən səbəblər nədir? Vətənə xidmət üçün həqiqi hərbi xidmətə yollanan əsgərin öz hərbi andına xilaf çıxmasının arxasında hansı amillər dayanır? Doğrudanmı, baş verən ölüm halları sadəcə olaraq, ani bir çılğınlığın, zərrə qədər də olsun tapdanmağına dözə bilməyən gənclik qürurunun üsyanının nəticəsidir?
Məsələ ilə bağlı fikirlərini “Dünya” informasiya Agentliyinin (dia-az.life) müxbiri ilə bölən Hərbi-Analitik Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri, sabiq briqada komandiri polkovnik İldırım Məmmədov baş verən olayların bir deyil, bir neçə amildən qaynaqlandığını vurğuladı. Ekspertin sözlərinə görə, bədbəxt hadisələrlə nəticələnən silahlı insidentlərin baş verməsində mövsüm amillərindən tutmuş, ağır sosial duruma qədər ən müxtəlif amillərin özünəməxsus rolu var: “Son vaxtlar bu cür arzuedilməz olayların baş verməsinin müxtəlif səbəbi var ki, bunun da biri mövsümlə əlaqədardır. Yaz fəsli gələndə təbiət kimi insanın da əhval-ruhiyyəsində dəyişiklik baş verir, xalq dili ilə desək, “qan qaynayır”. Bəzi insanlarda depressiya yaranır, insanların bir qismi özünü çox pis hiss edir. Xüsusilə də, gənc nəsil bu məsəslədə çox həssas olur. Doğrudur, bizim insanlar bu cür şeylərə əhəmiyyət vermirlər. Lakin bütün dünya ölkələrində həm qışdan yaza, həm də yaydan payıza keçid mərhələsinə çox ciddi fikir verilir. Bu ərəfədə hərbçilərə vitaminlər paylayır, onların psixoloji durumunu nəzarətdə saxlayırlar və s. Azərbaycan ordusunda baş verən məlum insidentləri şərtləndirən amillərdən biri məhz söylədiyimiz psixoloji məqamla bağlıdır”.
Ekspertin fikrincə, müharibə şəraitinin həddindən artıq uzun sürməsi, hərbçilərin nə hərb kimi hərb, nə də sülh kimi sülh şəraitində yaşamaması da psixoloji gərginliyi artılran və silahlı münaqişələrə gətirib çıxaran amillər sırasında yer alır: “Baxın, I Dünya müharibəsi 1914-1918, II Dünya müharibəsi isə 1939-1945-ci illləri əhatə etdi, yəni müharibə 4-5 ildən artıq çəkmədi. Lakin Azərbaycan ordusu 15 ildir ki, xəndəkdə, müharibə şəraitindədir. Buna “xəndək xəstəliyi” deyirlər. “Xəndək xəstəliyi”nin özünəməxsus xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, bu xəstəlik insanlarda laqeydlik hissi formalaşdırır. Hərbçi görür ki, onun sosial durumu yaxşılaşmır, 6-10 manat alan əsgər ön xətdə çox ağır bir məsuliyyəti üzərinə götürür və s. əsgər-zabit münasibətlərində bir gərginlik, bir biganəlik formalaşır. Zabitlərin maaş azlığı, onların mənzillə təmin edilməməsi, Milli Məclisin hərbçilərin durumunu yaxşılaşdıran qanunlar qəbul etməməsi və s. analoji halların meydana gəlməsinə səbəb olan ikinci amildir”.
İ.Məmmədovun qənaətincə, ordunun müasir qayda-qanunlar əsasında idarə edilməməsi, yeniliklərin çevik şəkildə tətbiq edilməməsi də silahlı qarşıdurmalara rəvac verir: “Daxili silahlı insidentlərin baş verməsinə gətirib çıxaran faktorlardan biri də, orduda müasir qanunların olmaması, professional orduya keçidin təmin edilməməsi, ölkə hərbi-siyasi rəhbəırliyinin bu istiqamətdə aktivlik nümayiş etdirməməsidir”.
Lakin bütün tənqidi qeydlərinə baxmayaraq, orduda yaşanan gərginliyin eyniylə cəmiyyətdə də yaşandığına diqqət çəkən ekspert, baş verən arzuedilməz insidentlərdən orduya qarşı təxribat məqsədilə istifadə etməyin yolverilməz olduğunu vurğuladı: “Ordu cəmiyyətin bir hissəsidir. Bu institutun cəmiyyətdə hörmətsiz olması, xalq tərəfindən az sevilməsi bir həqiqətdir. Həmçinin, unutmaq olmaz ki, intiharlar və ya silahlı insidentlər yalnız orduda deyil, bütün sahələrdə - məktəblərdə də, küçələrdə də, ayrı-ayrı iş yerlərində də baş verir. Ailə-məişət məsələləri zəminində baş verən qanlı hadisələr xüsusilə üstünlük təşkil edir. İnsanlar özü də təhlükəsizlik qaydalarına riayət etmir. Vətəndaşlarımız çalışır ki, düşdüyü situasiyadan güllə-bıçaq hesabına çıxsın. İnsanların özü-öz gələcəyinə laqeyddir ki, bu da arzuedilməz halların artmasına gətirib çıxardır. Ona görə də mən ölüm hallarının yalnız orduda baş verməsi ilə bağlı söylənilənlərlə razı deyiləm. Ancaq hesab edirəm ki, bütün hallarda hərbi-siyasi rəhbərlik hərbçilərin sosial problemlərinin həlli istiqamətində ciddi işlər həyata keçirməli, onların rifaını yaxşılaşdırmalıdır. Ümumiyyətlə, hərbçilərin sosial rifah şəraitinin yaxşılaşdırılması məsələsi həmişə gündəmdə olmalıdır. Problemlər isə sözdə deyil, praktiki baxımdan həll edilməlidir”.
İ.Məmmədov Azərbaycandakı ordu quruculuğunda yaxından iştirak etməli olan digər güc orqanlarının fəaliyyətini də sərt şəkildə tənqid etdi: “Bu gün Azərbaycanda guya ordu quruculuğuna yardım edən qurumlar fəaliyyət göstərir ki, bunlara da prokurorluq, əks-kəşfiyyat və s. daxildir. Lakin həqiqət bundan ibarətdir ki, bu qurumların heç biri ordu quruculuğuna zərrə qədər də olsun töhfə vermir. Əgər hansısa regionda fəaliyyət göstərən hərbi prokurorluq əməkdaşından soruşsanız ki, nə zaman istintaqınız ön xətdə gedib və oradakı əsgərlərin vəziyyəti ilə maraqlanıb, o bu suala cavab verə bilməyəcək. Çünki onlar ön xətdə gedib çıxmır, gedib çıxanlar isə lazımınca iş görmür. Məhkəmələr hərbi hissələrə gedib orada iş aparmırlar. Qanunlar əsgəri heyətə izah edilmir. Bütün bunlar bir daha göstərir ki, cəmiyyətdə orduya qarşı tam bir laqeydlik var. Bu laqeydlik isəicə etibarilə ölümlə bitən olaylara gətirib çıxardır”.
