İMITASİYA XARAKTERLİ KADR İSLAHATLARI RƏSMİ BAKIYA NƏ VƏD EDİR?
DİA.AZ: - Son zamanlar Azərbaycanda kadr rotasiyaları müntəzəm hal alıb. Bütün bunlar kadr islahatları kimi dəyərləndirilə bilərmi və ümumiyyətlə, hakimiyyətin kadr siyasətinin mahiyyəti nədən ibarətdir? Bu suala cavab verməyə çalışaq.
Öncə bu məsələdə bir məqama aydınlıq gətirmək lazım gəlir. Qeyd edək ki, əgər hər hansı bir məmur vəzifəsindən uzaqlaşdırılırsa və başqa bir işlə təmin olunursa, yaxud icra başçılarının yalnız yerləri dəyişdirilirsə, bu, indiyədək aparılan ənənəvi kadr siyasətinin davam etdirilməsindən xəbər verir. Yox əgər, kimlərsə vəzifəsindən uzaqlaşdırılırsa və yeni post ilə «könlü alınmırsa», bu, kadr siyasətinin yeniləşməsi kimi təqdim olunur. Odur ki, vəzifəsindən uzaqlaşdırılan məmurun hansı postla təmin olunmasına diqət yetirmək zəruridir.
Məsələn, əgər Qubanın icra başçısı xalq etirazları nəticəsində vəzifəsini itirirsə və məsuliyyətə cəlb olunmaq əvəzinə, digər mühüm vəzifə ilə təmin olunursa, bunu kadr islahatı kimi qələmə vermək mümkün deyil.
Onu da qeyd edək ki, mövcud iqtidarın kadr siyasəti öz sabitliyi və dəyişməzliyi ilə fərqlənir. Hakimiyyət iriçaplı məmurları dəyişməyə ümumiyyətlə həvəs göstərmir. Son illər ərzində belə bir kadr dəyişikliyi müşahidə edilməyib.
Bu isə cəmiyyəti ölkədə olan mövcud sabitliyin zəmanətçisinə çevrilən məmurlardan asılılıq sindromunun bir elementinə çevirir.
Qeyd edək ki, orta və kiçik məmurların yerlərinin dəyişdirilməsi mahiyyət etibarilə ölkədə cərəyan edən ictimai-siyasi proseslərə təsir etmək imkanında deyil. Ən azı ona görə ki, həmin məmurların hakimiyyətə və idarəetməyə heç bir təsirləri yoxdur. Məsələn, Masallı və Astara icra başçılarının yerlərinin dəyişdirilməsi heç nəyi dəyişə bilməz. Bu insanlar sadə icraçılardır və onların heç birinin yerlərdə dayaqları olmadığından, mərkəzi hakimiyyətdən asılı vəziyyətdədirlər. Yerlərdə dayaqları olmayan başçılar isə onların zəmanətçiləri kimi çıxış edən «kuratorlara» və icra strukturlarına rəhbərlik edənlərə qeyd-şərtsiz tabe olmağa borcludurlar. Bölgələrin iriçaplı «məmur-kuratorlar» arsında bölüşdürülməsi də heç bir sağlam məntiqə sığmır. Məmurlardan ibarət kuratorların qanundan daha ucada olduğunu anlayan rayon icra başçıları özlərini təyin olunduqları ərazilərin ağası kimi aparırlar və onlar üçün əsas məsələ kuratoru razı salmaqdır. Əgər, hər hansı bir fors-major situasiya yaranarsa, bu zaman rayona nəzarəti itirməməkdən ötrü, icra başçısını qurban vermək, onu kuratorun nəzarətində olan yeni kadrla əvəzləmək olar.
Belə vəziyyət aparılan kadr dəyişikliklərinin mahiyyətini dərk etməyə əsas verir. Maraq doğuran suallardan biri də Prezidentin rayonlar üzrə məsul nümayəndələrinin fəaliyyətidir. Onların fəaliyyəti ümumiyyətlə hiss olunmur və yaxud icra başçılarına ümumi nəzarəti həyata keçirməklə məhdudlaşır.
Azərbaycanda Qərbin təkid və təzyiqləri ilə bələdiyyə institutları yaradılıb. Lakin bu qurumun nəyə xidmət elədiyini anlayan belə, yoxdur. Maraqlıdır ki, guya seçkili orqan olan bələdiyyələrin tərkibi məhz rayon icra hakimiyyətləri tərəfindən formalaşdırılır. Bu amil beynəlxalq təşkilatların da nəzərindən yayınmır. Odur ki, son zamanlar rayonların birləşdirilməsi, onların rəhbərlərinin seçkilər yolu ilə müəyyən edilməsi məsələsi ciddi şəkildə müzakrə olunur. Bu seçkilərdə şəffaflıq təmin olunarsa, icra başçılarının özbaşnalığlığına son qoyulmaqla yanaşı, eyni zamanda «kurator oyununa» da son qoyula bilər. Əgər əyalətlərdə birləşmiş rayonların sözdə deyil, real bələdiyyələri formalaşdırılarsa, sosial partlayış ehtimalları da minimuma enər. Digər tərəfdən bu, siyasi partiyaların yerli özəklərinin yaranması və onların partiya liderlərinin maraqları uğrunda deyil, birbaşa bələdiyyə seçkilərində qalib gəlmək uğrunda mübarizə aparması ilə sonuclana bilər.
Azərbaycan hakimiyyətinin kadr siyasətini təhlil edərkən, bir məqama da diqqət çəkmək lazım gəlir - iqtidarın ümumiyyətlə planlaşdırılmış kadr siyasəti mövcud deyil.Kadr təyinatları və yaxud rotasiyalar vahid proqram çərçivəsində aparılmır. İcra başçılarının siyahısına nəzər etsək görərik ki, kadrlar arasında idarəçilik təcrübəsi olanların sayı xeyli dərəcədə azdır. Onların əksəriyyəti keçmiş iş adamları, bazar müdirləri kimi şəxslərdir.
Bir sözlə, zəif icraçılar korpusundan ibarət olan şəxslər icra strukturunun əsas sütunu hesab edilir. Dünyada və ölkədə gedən prosesləri yetərincə dərk edə bilməyən, az qala hər çıxışı əhali arasında lətifələrə çevrilənlər kadr potensialının əsas göstəricisi sayıla bilər. Digər nüans da ondan ibarətdir ki, icra başçıları və ya nazir müavinlərinin bir qismi atalarından aldıqları mirasa görə postlarında əyləşiblər.
Onu da qeyd edək ki, 90-cı illərin əvvəllərindən fərqli olaraq, artıq hakim «Yeni Azərbaycan» partiyası da kadr istehsalı ilə məşğul olmur. Siyasətdən uzaq olan və bazar münasibətlərini əsas meyar kimi dəyərləndirən insanların başçı kimi təyinatı cox ciddi problemlər yaratmaqla yanaşı, gələcək kataklizmlərdən xəbər verir. Başçıların yerlərinin dəyişdirilməsi isə əhali arasında ölkədə nələrinsə baş verməsi barədə fikir yaratmaq cəhdindən başqa bir şey deyil. Odur ki, son zamanlar baş verən kadr rotasiyaları nə Azərbaycanda, nə də xaricdə ciddi qarşılanır.
Başqa bir məsələyədə də diqqət yetirmək lazım gəlir. rotasiyaların yalnız orta və kiçik məmurlara şamil olunması, iriranqlı məmurların bu prosesdən kənarda qalmasının nəticəsidir ki, hakim siyasi elita dəyişməz qalır. Odur ki, eyni simalar ən azı 15 ildir, eyni yüksək dövlət postlarını tuturlar. Belə siyasət isə gec-tez sosial parlayışlara səbəb olur.
Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanda demokratik ənənələr olmadığından inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi, orta məmurlar ordusu hakimiyyətin əsas sütunu ola bilmir. Odur ki, kiçik və orta məmurların əhəmiyyətinin artırılması, onların mərkəzi hakimiyyətdən asılılığınınn azaldılması və fəaliyyətinin şəffaflığının təmin olunması son dərəcə böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanda siyasi islahatların aparılmaması hakimiyyət və müxalifət arasında ciddi uçurum yaradır. Məhz zəruri islahatların getməməsinin nəticəsidir ki, siyasi düşərgə bir-biri ilə amansız qarşıdurmaya sürüklənmiş mühafizəkar hakimiyyətə və inqilabçı müxalifətə ayırılır.
Və hakimiyyətin islahat imitasiyasına qarşı müxalifətin inqilab imitasiyası baş verir. Nə birincilər islahat etmək fikrindədir, nə də ikincilər inqilab. Ayrıca, dialoqun aparılması da real görünmür.
İslahatlara meylli olmayan iqtidar cəmiyyətlə danışıqlara xüsusi maraq göstərmir. Belə bir həvəsin olmamasının nəticəsidir ki, orta və kiçik məmurlar ordusu da əhali ilə təmaslardan yayınır. Əhali ilə təmas, rəhbərlik etdikləri bölgələrdə nüfuza malik olmaq başçılara baha başa otura bilər. Və kadr siyasəti həyata keçirərkən də, hakimiyyət bu amili əsas götürür...
Nəsimi – DİA.AZ
