Neft tədarükünün və ixracının azalması Azərbaycan iqtisadiyyatını nə ilə təhdid edir?
Məlum olduğu kimi, uzun illər Azərbaycanın əsas ixrac məhsulu neft olub ki, bu da ölkənin ümumi ixracının, təxminən yarısını təşkil edir. Bununla belə, son vaxtlar Azərbaycandan dünya bazarlarına "qara qızıl"ın tədarükü azalır - bu ilin üç rübündə 17,6 milyon ton neft ixrac edilib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 11,4% azdır. İxrac olunmuş neftin ümumi dəyəri də 9,2% azalaraq 11,8 milyard dollar olub.
Bu dövrdə Azərbaycan neft məhsullarının ixracının həcmini 38,6% - 292,3 milyon dollar dəyərində 461,8 min tona qədər azaldıb. Eyni zamanda, ixrac edilən neft məhsullarının dəyəri də ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 36%-dən çox azalıb.
Amma eyni zamanda, Azərbaycandan təbii qaz ixracı artır - 2024-cü ilin yanvar-sentyabr aylarının yekunlarına görə, ölkə dünya bazarına 18,4 milyard kubmetr ixrac edib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 4,2% çoxdur.
Qeyri-neft-qaz sektorunda da şad xəbər var - 2024-cü ilin yanvar-sentyabr aylarında respublikanın qeyri-neft və qaz ixracı illik müqayisədə 1,3% artaraq 2,5 milyard dollar təşkil edib.
Lakin neft tədarükünün azalması, xüsusən də dövlət büdcəsinin "qara qızıl"ın maya dəyəri ilə əlaqələndirilməsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün ciddi risklər yaradır. Azərbaycan neft gəlirlərinin azalmasını necə kompensasiya edəcək və ölkə iqtisadiyyatı üçün hansı risklər var?
Neft hasilatının azalması qaçılmazdır
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli hesab edir ki, Azərbaycandan neft və neft məhsullarının ixracı bundan sonra da azalacaq.
"Bu, çoxdan məlumdur, neft hasilatının azalması ilə bağlı çoxlu proqnozlar var idi. Hazırda Azərbaycan hökuməti və ölkədə karbohidrogen hasilatı üzrə beynəlxalq konsorsium "qara qızıl" istehsalının daha da azalmasının qarşısını almaq məqsədilə ən azı gələn il neft hasilatının sabitləşdirilməsi üzrə danışıqlar və işlər aparırlar", – Cəfərli "Sputnik Azərbaycan"a bildirib.
İqtisadçının fikrincə, neft hasilatı və ixracının azalması Azərbaycanın gəlirlərini azaldır. Amma bu gün bu, nisbətən qaz gəlirləri hesabına kompensasiya olunur, baxmayaraq ki, "mavi yanacağın" tədarükü neft ixracı kimi böyük gəlirlər gətirmir. Cəfərli əmindir ki, yenə də qaz gəlirləri neft ixracının azalmasından itkiləri qismən kompensasiya edəcək.
"Qeyri-neft ixracında da artım var, lakin həcm baxımından bu tədarüklər neft-qaz və ümumilikdə enerji seqmentlərindən xeyli geri qalır. Əgər faizlə götürsək, 2000-ci illərin ortalarından etibarən Azərbaycanın ixracında demək olar ki, heç nə dəyişmir: Ölkə ixracının 90% – i neft, neft məhsulları və qazdır, yalnız 10%-i qeyri – neft sektorudur", - Cəfərli bildirib.
Sevindirici haldır ki, qeyri-neft sektoru böyüyür. Eyni zamanda, bu artımın tempi və həcmi yaxın illərdə neft hasilatının və satışının azalmasından yaranan itkiləri kompensasiya etməyə imkan verməyəcək" - ekspert qeyd edib.
Neft hasilatının azalmasını necə dayandırmaq olar?
Mütəxəssislər razılaşırlar ki, Azərbaycanda neft hasilatının pik həddi artıq keçib - bu, 2011-2012-ci illərdə, ölkədə gündəlik, təxminən 1 milyon barel hasil edilən zaman baş verib.
Ölkə hökuməti, həmçinin neft hasilatının daha da azalacağını gözləyir - Energetika Nazirliyinin proqnozlarına əsasən, neft hasilatının 2023-cü ildəki 31,2 milyon tondan 2026-cı ildə 30,2 milyona qədər azalacağı gözlənilir.
Bununla yanaşı, Azərbaycanda neft hasilatının gözlənilən azalma tempi ilk növbədə, bu ilin aprelində AÇG-in işlənməsinin yekun mərhələsi çərçivəsində həyata keçirilən "Mərkəzi Şərqi Azəri" layihəsinin işə salınması ilə əlaqədar ləng hesab olunur.
Bu platformadan gündəlik 100 min barel neft hasil ediləcəyi planlaşdırılır ki, bu da hasilatın azalmasının kompensasiyasına mühüm töhfə olacaq.
Bundan əlavə, Abşeron yarımadasının ətrafındakı dayaz sularda (Shallow Water Absheron Peninsula – SWAP) karbohidrogen ehtiyatlarının kəşfiyyatı üzrə işlər aparılır. Yatağın ilkin qiymətləndirilməsi göstərib ki, buradakı neft ehtiyatları AÇG ehtiyatları ilə müqayisə oluna bilər.
Lakin yataqda belə həcmdə "qara qızıl" aşkar edilsə belə, ekspertlər hesab edirlər ki, neft hasilatı və nəqli üçün lazımi infrastrukturun yaradılması xeyli vaxt aparacaq. Məhz buna görə də Azərbaycanda neft hasilatı üzrə ortamüddətli proqnozlar tərtib edilərkən SWAP-dan neft həcmləri nəzərə alınmır.
|
|
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| • Tanınmış vəkil komaya düşdü - hazırda reanimasiyadadır
Bu gün, 16:22 |
|
|
|
| • "MİDA" Binəqədidə inşa olunan yaşayış kompleksi üçün 1,4 milyon xərcləyəcək
Bu gün, 16:20 |
|
|
|
| • Bakıda 5 milyonluq mənzil – Orada kim yaşayır?
Bu gün, 16:11 |
|
|
|
| • İrəvan sərhəd sənədini niyə tələsik təsdiqlədi: - Bakıdan nə istəyirlər?
Bu gün, 16:07 |
|
|
|
| • Səfərbərlik Xidmətinin rüşvət almaqda təqsirləndirilən zabitinə hökm oxunub - 8 il...
Bu gün, 16:04 |
|
|
|
| • ATA QAZİ... OĞUL QAZİ... ikisi də İŞSİZ, DURUM AĞIR... - MÜRACİƏT
Bu gün, 15:59 |
|
|
|
| • Göyüşov və oğlu haqda yeni məlumatlar: - Milyonluq layihələr, qaranlıq tenderlər, xaricə daşınan sərvət…
Bu gün, 15:52 |
|
|
|
| • Pulu Elman Rüstəmov “yeyib”, vətəndaşın mülkü əlindən alınır - NONSENS MƏHKƏMƏ İŞİ
Bu gün, 15:43 |
|
|
|
| • Mövlam Şıxəliyevlə dövlət qurumu arasında pensiya qalmaqalı - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 15:40 |
|
|
|
| • Biləsuvarın keçmiş icra başçısı HƏBSDƏN BURAXILA BİLƏR - BUNA GÖRƏ...
Bu gün, 15:38 |
|
|
|
| • Məmur korrupsiyaya yol versə, lakin kimlərəsə kömək etsə, onun adı "çörəkverən kişi" qalır... - NİYƏ BELƏDİR?
Bu gün, 15:33 |
|
|
|
| • Sabunçuda iki nəfərin ölümünə səbəb olan tuneli tikən şirkətdən AÇIQLAMA - Günah sifarişi verəndədir
Bu gün, 15:26 |
|
|
|
| • Azərbaycan Mərkəzi Bankı "Cüzdan"a lisenziya verib
Bu gün, 15:21 |
|
|
|
| • Bütün ermənilərin katolikosu Bakıya gələ bilər - KİV
Bu gün, 15:19 |
|
|
|
| • Əvvəl sevindi, bir neçə dəqiqə sonra isə həbsə getdi - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 15:08 |
|
|
|
| • Qiymətləndiricilərin peşə bacarığı səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə növbəti kurs keçirilib - FOTO
Bu gün, 15:03 |
|
|
|
| • Zaqatalalı “Dadaş”, “Silvestr” və lənkəranlı avtoritetlər – Azərbaycan MAFİYASI NECƏ YARANDI?
Bu gün, 15:00 |
|
|
|
| • Ramiz Mehdiyevin kürəkəni hüquqdan sui-istifadə edir – Yenə məhkəməni təxirə saldırdı
Bu gün, 14:54 |
|
|
|
| • Gözətçi "Kapital Bank"a kredit almağa getdi - 200 manat cərimələndi
Bu gün, 14:48 |
|
|
|
| • İcra başçısının oğlu 1 milyon manat vergini ödəməmək üçün Azərbaycandan qaçdı - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 14:46 |
|
|
|
| • Ana məktəbli övladına ayaqqabı belə ala bilmir... - GİLEY
Bu gün, 14:32 |
|
|
|
| • Tərtərdə "Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili" çərçivəsində ümumrayon ağacəkmə aksiyası keçirilib - FOTO
Bu gün, 14:21 |
|
|
|
| • Qarabağ belə azad edilib: - Ermənistan rəsmi şəkildə etiraf etdi
Bu gün, 14:17 |
|
|
|
| • Ora da Azərbaycanındır, geri çəkilməliyik - Simonyan
Bu gün, 14:15 |
|
|
|
| • HƏMAS-ın Siyasi Bürosunun sədr müavini Moskvada səfərdədir
Bu gün, 14:14 |
|
|
|
| • Dillər Universitetində satışda VƏZİFƏLƏR VAR... - İLGİNC İDDİA
Bu gün, 14:08 |
|
|
|
| • Paşinyan özü Bakıya gəlmək istəyir, amma umacağı var - RƏY
Bu gün, 14:02 |
|
|
|
| • Evləri zərər görmüş vətəndaşlara kompensasiya veriləcək? - AÇIQLANDI
Bu gün, 14:00 |
|
|
|
| • Neft tədarükünün və ixracının azalması Azərbaycan iqtisadiyyatını nə ilə təhdid edir?
Bu gün, 14:00 |
|
|
|
| • İsraildə tutulan Azərbaycan əsilli İran casuslarından YENİ XƏBƏR - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 13:56 |
|
|
|
| • “McDonald`s”dakı təhlükə: - Uşaqlarda mədə-bağırsaq infeksiyaları yaradır
Bu gün, 13:50 |
|
|
|
| • Dədə Süleymanın ANIM GÜNÜDÜR
Bu gün, 13:37 |
|
|
|
| • "Blinkenin Yaxın Şərqə səfəri yenə də nəticəsiz qalacaq" - Al Jazeera
Bu gün, 13:29 |
|
|
|
| • Həkimlərə 30 xəstə limiti? - RƏSMİ CAVAB
Bu gün, 13:27 |
|
|
|
| • Atlantikdən gələn təhlükə: - İki ölkə donacaq, Azərbaycan isə...
Bu gün, 13:24 |
|
|
|
| • Ermənistan ordusunda "bardaq" hökm sürür - erməni mediası
Bu gün, 13:15 |
|
|
|
| • İcra məmuru yarım milyon manat zərər pulunu naməlum hesaba köçürüb - məhkəməni də saymır
Bu gün, 13:10 |
|
|
|
| • MN-in sabiq şöbə rəisi ilə bağlı hökmdən verilən protest üzrə MƏHKƏMƏ BAŞLAYIB
Bu gün, 13:08 |
|
|
|
| • Arabir duman olacaq - belə deyirlər...
Bu gün, 13:07 |
|
|
|
| • İki insanın ölümünə səbəb olan tunel - Günahkar tapılacaq?
Bu gün, 13:05 |
|
|
|
| • Bakıda 371 min manatlıq fırıldaq - Şirkət rəhbərinə cinayət işi açıldı
Bu gün, 13:02 |
|
|
|
| • Ermənistan Ukraynadakı müharibə hesabına qazanc əldə edir - "Euronews"
Bu gün, 12:54 |
|
|
|
| • Məhkəmə 100 min manatlıq dələduzluqla bağlı bəraət alan ər-arvadın işi üzrə qərar verib - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 12:52 |
|
|
|
| • “Deyirlər ki, siz şikayət edin, biz 20-30 min verib susdurarıq” - Tağı İbrahimova məxsus “Qlobal SF” MMC-dən ŞİKAYƏT
Bu gün, 12:51 |
|
|
|
| • Azərbaycan müdafiə naziri qırğızıstanlı həmkarı ilə görüşüb - FOTO
Bu gün, 12:43 |
|
|
|
| • Dilarə Aygün Kazımovanı “Eurovision”da görmək istəyir
Bu gün, 12:39 |
|
|
|
| • Misir Mərdanovun qardaşı otel tikdirib, ustaların pulunu vermir - VİDEO
Bu gün, 12:36 |
|
|
|
| • Sülh danışıqlarında erməni quyuları: - Paşinyanla Simonyan üz dəyişirlər
Bu gün, 12:32 |
|
|
|
| • DİN “ASAN xidmət” mərkəzlərində vakant olan vəzifələrə qəbulla əlaqədar müsabiqə elan edib - DİQQƏT
Bu gün, 12:28 |
|
|
|
| • "Gör, ölkənin akademikləri hansı niyyətin sahibidirlər?!" - ETİRAZ VAR...
Bu gün, 12:25 |
|
|
|
|
