DİA.AZ: - Rusiyanın son illərdə yürütdüyü siyasət özünü daha da bariz formada nümayiş etdirməkdədir. Artıq Krımın işğalı və eyni zamanda digər keçmiş sovet respublikalarının anoloji problemlərinə Kreml tərəfindən nümayiş olunan baxış Rusiyanın əsl niyyətini ortaya qoymuş oldu.
Putin Rusiyanın 2-ci Pyotrudur…
Hakimiyyət sükanını sərxoş Yeltsindən alan Putin Rusiyanı indiki ərazilərini ilk olaraq parçalanmadan qurtardı. Halbuki Yeltsinin hakimiyyət illərində Rusiya kifayət qədər zəifləmişdi və indiki ərazisi rəsmən parçalanmış vəziyyətdə idi.
Lakin Putin iqtidara gələndən sonra Rusiyanı illər ərzində nəinki toparlaya bildi, hətta Rusiyanı yenidən keçmiş SSRİ-nin əvvəlki mövqelərinə qədər daşımış oldu.
Doğrudur, Rusiya bu gün SSRİ qədərində böyük olmasa da, SSRİ-nin əsas silah arsenalının varisi kimi eyni dərəcədə təhlükəli və güclüdür.
Elə buna görə də Putinin Krım əyləncəsinə nəinki Qərb, hətta ərazilərini faktiki olaraq itirmiş Rusiya belə hövsələ nümayiş etdirmək zorunda qaldı.
Təsadüfi deyil ki, Putini öz ölkəsində hazırki Rusiyanın imperiya şəklinin memarı olan 1-ci Pyotrun əsas davamçısı kimi qəbul edirlər və ona «2-ci Pyotr» adını belə veriblər.
2-ci Pyotrun 1-ci revanşı
Əslində Krımda baş verənlər Putinin SSRİ-nin bərpası yönündə altdığı ilk açıq addım kimi dəyərləndirilməlidir. Buna qədər müxtəlif adlar və bəhanələr altında SSRİ-dən qopan respublikaları yan-yörəsinə buxovlayan Rusiya artıq Gömrük İttifaqı və Avrasiya Birliyi ideyalarının da son ünvanının məhz keçmiş SSRİ şəklində bir siyasi subyekt olduğunu nümayiş etdirməkdədir.
Bəlkə də Krıma qədər Rusiyaya qarşı alternativ gücü təşkil edən Avropa Birliyi və Amerika Putinin məlum çabalarını o qədər də ciddiyə almırdılar. Amma artıq özünü kifayət qədər arqumentli hesab edən Rusiya bir-birinin ardından müsəlman ölkələrini işğal edən Amerikaya keçmiş SSRİ məkanının məhz ona aid olduğunu və bu məkana hansısa digər bir qüvvəni buraxmayacağını sərt formada nümayiş etdirdi.
Rusiyanın görüntüdə olan addımları kifayət qədər kobud təsiri bağışlasa da, gözlənilən idi. Çünki ənənəvi olaraq ruslar bir siyasi dəst-xəttə malikdirlər: HESABLANMAYAN VƏ HƏR HANSI SİYASİ NƏZƏRİYYƏYƏ UYMAYAN TƏRZƏ…
Bu halda Qərb anlamalı idi ki, Amerikanın İraqı, Əfqanıstanı, Liviyanı, Suriyanı və digər müsəlman ölkələrini rəsmən işğal etməsinə seyrçi qalırmış kimi davranan qoca Rusiya bunun bədəlini ödətdirəcək. Hətta bu gün Rusiyanın təkcə Krımla və separatçılığa dəstək siyasəti nəticəsində istehsal etdiyi qondarma respublikalarla da kifayətlənəcəyi gözlənilən deyil. Rusiya keçmiş SSRİ məkanına və keçmiş SSRİ-nin əvvəlki təsir dairəsinə iddialıdır.
Azərbaycan nə etməlidir?..
Təbii ki, Putinin Azərbaycana hansı səviyyədə münasibət sərgilədiyini təxmin etmək o qədər də çətin deyil. Elə buna görə də hazırda rəsmi Bakının yürütdüyü xarici siyasət ən idealı hesab olunmaqdadır. Təsəvvür edin, Azərbaycan iki nəhəngin maraq toqquşmasının episentrində ola-ola nəinki bir dövlət olaraq varlığını qorumaqdadır, hətta günü-gündən gücünün üstünə güc də qatır.
Amma Rusiyanın Krım tikəsini ağzından aldığı Ukrayna ilə belə müqayisədə bizim yox hesab olunduğumuz bir faktdır. Deməli, istənilən güclənmə səviyyəmiz dəli Rusiyanın hər hansı şıltaqlığı qarşısında acizdir. Və bu səbəbdən Azərbaycan hakimiyyətinin hazırki balans siyasəti ən idealıdır. Və disbalansın Azərbaycana daha da başa otura biləcəyi şübhəsizdir. Halbuki biz məhz bu balans naminə Qarabağı işğaldan azad etmə hüquqlarını itirmişik.
Yəni bu faktdır ki, Azərbaycanın istənilən bir mövcud balansın pozulmasına hesablanmış addımı risqlidir. Ola bilsin ki, risqimiz uğurlu alınar və biz Qarabağı işğaldan azad edə bilək. Amma bu, ehtimal olduğundan Azərbaycanın hansısa risqə baş vuracaq komfortu mövcud deyil.
Məsələn, Azərbaycan Gürcüstanın Saakaşvili dönəmində olduğu kimi birmənalı siyasət yürüdərsə, Qərbin yanında olduğunu nümayiş etdirərsə, o zaman iqtisadi baxımdan nailiyyətlər əldə edə bilər. Lakin Azərbaycanın Qərbdən Qarabağda savaş hüququnu əldə etməsi inandırıcı və ümumiyyətlə, mümkün deyil.
Bu halda, Azərbaycan Rusiya kimi bir nəhəngi də qarşısına almış olacaq. Və Qarabağa hətta birdəfəlik «əlvida» demək zorunda da buraxıla bilər. Və Qərbin - Azərbaycanın sığınacağı Qərbin Azərbaycanın ərazi bütünlüyü naminə hansısa çaba göstərəciyi də ağlabatan deyil. Çünki biz Qərbin qəribçiliyini həm Gürcüstanda və həm də elə son olaraq Ukraynada gördük, görməkdəyik.
Rusiya isə Azərbaycana qarşı daha da sərt mövqe nümayiş etdirəcək. Bu qaçılmaz bir hal olacaq və Rusiyanın Qarabağı da «referendum» yolu ilə öz tərkibinə qatacağı belə inandırıcıdır. Təbii ki, Azərbaycanın Qərbə söykənib, özünə yeni bir kurs seçəcəyi təqdirdə…
Əksini düşündüyümüz halda da Azərbaycan üçün uğurlu nəsə vəd olunmur. Yəni Azərbaycan Qərblə təmaslarını kəsərək birmənalı şəkildə - məsələn, Belorusiya kimi Rusiyanın yanında dayanacaqsa, o halda da Azərbaycanı yaxşı nəsə gözləmir. Bəlkə də bu yolda Qarabağın azadlığı mövcuddur. Amma bu azadlıq tam olaraq bizim istədiyimiz şəkildə olmayacaq. Və bunun qarşılığında Azərbaycan özünün tək siyasi yox, həm də iqtisadi müstəqilliyini itirmiş olur. Əgər Qərbin yanında olmaqla yalnız cinah seçimi etmiş oluruqsa, Rusiyanın yanında dayanmağı seçməklə həm də müstəqilliyimizin hüdudlarını daraltmış oluruq.
Və bu baxımdan Azərbaycanın hazırki durumu ən doğru seçimdir.
Azərbaycanı nə gözləyir - 2-ci Pyotr bizi sevmir…
Təbii ki, bizim üçün sabahımız daha maraqlıdır. Bu gün Suriyada baş verənləri, Ukraynanın başına açılan oyunları ürək ağrısı ilə izləyə bilərik. Amma bu narahatçılıq bizi sona qədər təqib etmir. Bizi daha çox narahat edəni öz sabahımızdır. Və biz bundan sonra başımıza nələr gələcəyini düşünürük, düşünməliyik.
2-ci Pyotrun Azərbaycana hansı münasibəti bəslədiyini bilirik. O bizi sevmir. İllər əvvəl İrəvanda olarkən Ermənistanın Slavyan Universitetinin tələbə və müəllim heyətinin qarşısında çıxış edən Putin onlara Pyotrun ermənilər haqqında vəsiyyətini xatırladaraq «skazano, sdelano» ifadəsini işlətmişdi. Yəni Putin Azərbaycan torpaqlarında özlərinə dövlət qurmuş və bu dövlətlərini yeni işğal siyasəti ilə daha da genişlətmiş erməniləri Pyotrun əmanəti kimi qəbul etdiyindən onun hansısa şəraitdə əmanətə xəyanət edəcəyi gözlənilən deyil.
Putin erməniləri sona qədər çiyinlərində daşıyacaq. Çünki bu, Rusiyanın siyasətidir. Putin Ermənistana Azərbaycanın düşməni kimi baxmır. Putin Ermənistanı regionda özünün əsas istinad nöqtəsi kimi görür və Putin regionda son qalası ilə bağlı hansısa prinsipial dəyişiklik qərarı verməyəcək. Və Putindən sonra Rusiyanın maraqlarına xidmət edən digər Rusiya dövlət başçıları da eyni tərzi, eyni siyasəti davam etdirəcəklər.
Rusiyanın Azərbaycanla bağlı məkrli planı
Azərbaycanı isə nəyin gözlədiyi ortadadır. Yenidən işğal təhlükəsi var və Krımda baş verənlərin ardından bu işğalın artıq hüdudlarımıza doğru yaxınlaşdığı hiss olunmaqdadır. Yox, biz Jirinovskinin sayıqlamalarını ciddiyə almırıq. Amma həm də alırıq. Çünki bu gün Rusiya faktiki olaraq Jirinovski təfəkkürü ilə idarə olunur və Azərbaycanı hər zaman «Cənubi Rusiya» adlandıran Jirinovski əslində öz ölkəsinin siyasi hədəflərini kobud formada ifadə edib.
Belə bir şəraitdə Rusiyanın Azərbaycanı bir dövlət hesab etmədiyi ortadadır. Əslində Krımda baş verənlərdən sonra hər bir azərbaycanlı özünü narahat bir atmosferdə his edir və düşünür ki, eyni şəkildə Rusiya Azərbaycanda da davrana bilər. Hətta artıq bu sarıdan bir itik verməyimiz belə yetərli hesab olunmaya bilər.
Rusiya isə Azərbaycanda ciddi maraqlara sahibdir və bu maraqlarını sona qədər qoruyacağını nümayiş etdirir. Və bu halda Azərbaycana kimsə kömək edə bilməyəcək… özündən başqa. Yəni ümid Azərbaycana, Azərbaycan hakimiyyətinin yürüdəcəyi ağıllı siyasətədir. Bir növ hazırki siyasətin davamı, inkişafı ən ağıllı seçim kimi görünür. Əksi isə Azərbaycanı bir çox əskikliklərə məruz qoya bilər.
Bu gün Azərbaycanı idarə edən İlham Əliyev Qərbə Saakaşvilidən yaxın olmayacaq. Bu faktdır. Deməli, Saakaşvilini yalnız Putinin edam qərarından qorumağa müvəffəq olan Qərbin Azərbaycan prezidentinin istənilən bir kurs dəyişikliyi qərarına hansısa ciddi dəstəyi verməsi də gözlənilən deyil. Bu isə Azərbaycanın hansı böyük təhlükə ilə üz-üzə qaldığını faktiki olaraq ortaya qoymaqdadır.
Artıq Azərbaycan Qərbin, konkret olaraq ABŞ-ın İran siyasətində də maraqlı bir mövqeyə malik deyil. Azərbaycan yalnız Qərbə aid oluna biləcək İsrail üçün maraqlı bir ünvandır. Bu da enerji təhlükəsizliyi baxımından. Digər səbəblər isə əleyhimizədir. Artıq İraqı, Suriyanı işğal edən Amerikanın İranla öz sərhədləri var və digər tərəfdən ABŞ-İran münasibətlərindəki yumşalmalar da Azərbaycanı məlum prosesdə əhəmiyyətsiz bir məkana çevirib.
Azərbaycan bu gün Qərb üçün daha çox neft çəlləyi olaraq maraqlı görünür. Rusiya isə Azərbaycana bu cür yanaşmır və elə buna görə də Qarabağ problemi də həll olunmur və hətta başımız üzərində birbaşa olaraq Kremldən qidalanan digər separatizm meyilləri də bir qara kabus olaraq dolaşmaqdadır.
Rusiya Azərbaycanı necə işğal edəcək?
Bəli, Rusiyanın Azərbaycanı yenidən işğal etməsi bu gün daha çox proqnozlaşdırılır. Hətta bu şəraitdə «Yox, Qərb buna imkan verməyəcək», «Yox, Rusiya bu qədər də ağ edə bilməz» kimi etirazlar da eşidilmir. Çünki Rusiyanın bütün bəşəriyyətə Krımda verdiyi dərsdən hər kəs öz payını götürüb. Amerika okeanın o tayında rusları dollarla təhdid edənə qədər Rusiya Azərbaycanı istədiyi şəklə salacaq.
Bunu bu gün Azərbaycan hakimiyyəti də görür. Amma Azərbaycan hakimiyyətinin də öz prinsipləri var və hətta Rusiya ilə münasibətlərimizdəki bu qeyri-bərabərliyə rəğmən yenə də rəsmi Bakı öz mövqeləri uğrunda sona qədər çarpışır. Rusiya təbii ki, bizim nazımızla oynamır, oynamayıb və oynamayacaq da. Sadəcə olaraq rəsmi Bakı gərəkən anda gərəkən manevrləri edərək həm öz mövqelərini qoruya bilir, həm də Azərbaycanın bir dövlət olaraq maraqlarını güdməyi bacarır.
Ona görə də olduqca çətin bir regionda yerləşməyimizə, Rusiya kimi bir qoca nəhəngin qulağının dibində müstəqil enerji siyasəti yürütməyimizə rəğmən Azərbaycanı Ukraynanın aqibətinin gözləyəcəyi inandırıcı deyil. Amma Rusiyanın Azərbaycanı işğal siyasətinin olması bir faktdır.
Rusiya Azərbaycana ənənəvi dayaqları üzərində daxil olmağa çalışacaq. Bölərək, Azərbaycanı ələ keçirəcək. Artıq bunun təzahürləri də var. Cənubda talış separatizmi süni şəkildə qabardılır, şişirdilir və bir problem kimi təqdim olunur. Ən acınacaqlı olanı isə odur ki, həmin talış separatizminə Rusiya ilə yanaşı, abdal Qərb təşkilatları da dəstək verməkdədir. Onların absurd «insan haqqları prizması» bu gün Rusiyanın Azərbaycanda yeni işğal siyasətinə tam uyur.
Şimalda isə Azərbaycanı bir neçə imtiqamətdə narahat etməyi düşünən Rusiyanın avar və ləzgi separatçıları ilə dəfələrlə təlim keçdiyi faktdır. Bu gün təkcə «google» və «youtube»də axtarış verməklə həmin süni separatizm meyillərini təbliğ edən minlərlə materiala, bu cür Azərbaycan əleyhinə olan təhlükəli təbliğatla məşğul olan saytlara rast gəlmək mümkündür.
İllərdir Rusiya bu siyasətinə sədaqətlidir. Azərbaycanı hətta kəndlərə bölərək kiçiltməyi belə göz önünə alan Rusiyanın qarşısını isə yalnız rəsmi Bakının atacağı addımlar ala bilər.
Ruslar gəlirlər. Əllərindəki Leninin qıp-qırmızı bayrağı olmasa da, mahiyyəti eynidir. Putin Dəli Pyotrun varisi kimi SSRİ-nin keçmiş ərazisini yaxın 10 ildə geri almağı planlayır. O, Yeltsinin dağıtdıqlarını bərpa edib, indi də Qorbaçovun dağıtdıqlarını bərpaya hazırlaşır. Hətta Xruşşovun tarixi qərarını da geri oxutdurdu. Yəni bu qədər inamlıdır. Hazır və tədarüklü olmaq zorundayıq… Bir millət və dövlət olaraq…
Məhəmməd Ərsoy
