Bu gün bizdə istehlak inflyasiyasından ancaq tənbəllər danışmır. Pərakəndə satış şəbəkələrində qiymətlər həqiqətən də yüksəlir və qiymət artımlarının səviyyəsi həmişə rəsmi mənbələrdən verilən açıqlamalara uyğun gəlmir. Bununla belə, vətəndaşları xərcə sövq edən açıq-aşkar qiymət artımı ilə yanaşı, pərakəndə satışda aldatma üsulları da mövcuddur – belə faktlar müştərilərə heç də az deyil, hətta bəzən açıq şəkildə artan qiymətlərdən də baha başa gəlir.
Soyuq hava ilə piştaxtalarda qiymətlər adətən qalxır. İqtisadçıların fikrincə, mövsümi artım bazar qanunlarına uyğundur. Payızın gəlişi ilə keyfiyyətli məhsulların orta qiyməti bahalaşır - süd, ət, yağ bahalaşır, lakin mövsümi tərəvəz və meyvələr ucuzlaşır. Təbii ki, əvəzinə kompensasiya zəifdir, amma söhbət bundan getmir...
Qiymətlərin ümumi artım dinamikası pərakəndə satış məhsullarına qiymət etiketləri ilə hər cür fırıldaqçılıq praktikasını artırır ki, bu da əhalini cana doydurub.
Qarşıdan gələn payız da bu kədərli ənənədən istisna deyildi. Sentyabrın sonu, oktyabr ayında pərakəndə satış şəbəkələrində müştərilərin aldadılması ilə bağlı şikayətlər artıb. Bir qayda olaraq, mağazalar qiymətləri qaldırır, lakin qiymət artımını piştaxtada göstərməyə tələsmirlər. Ona görə də aşağı qiymət etiketi ilə rəfdə göstərilən bir qutu yağ və ya qatıq kassada daha baha başa gəlir.
Paytaxt sakini Aysel Rzayeva bizimlə bölüşür ki, fərq bəzən bir neçə dəfəyə çatır: “Kassaya gətirdiyim rus şokoladının dəyəri rəfdəki qiymətdən az qala iki dəfə baha idi”, deyə qadın bildirib: "Mən onu qaytarmalı idim, amma pul qəbzinə baxmamış da ola bilərdim".
İşçilər malların bahalaşdığını və vitrində dəyişdirməyə vaxtlarının olmadığını söyləyiblər. Ancaq belə hallar hər zaman olur və ona görə də bunun təsadüf olduğuna inanmaq mümkün deyil.
Oktyabr ayına qədər qəhvə və rus şokoladının qiymətləri xeyli artıb. Alıcıların dediyinə görə, bu ayın əvvəlində 12-13 manata satılan canlandırıcı içkinin bir qutusu indi 18-19-a satılır. Amma heç də bütün satıcılar rəflərin üstündəki qiyməti qaldırmağa tələsmirlər.
Paytaxt mağazasına gələn bir nəfər deyir: “Kassada məlum oldu ki, piştaxtada 13 manatdan çox olmayan “Jacobs” qəhvəsinin bir qutusu mənə 5 manat baha başa gəlir. Və bu, ilk dəfə deyil. Bu yaxınlarda qabyuyan yuyucu toz almaq cəhdim də eyni aqibətlə bitdi - rəfdə qiymət eynidir, kassada isə bir manat yarım bahadır”.
Bahalaşan məhsullar xüsusi risk altındadır: mağazalar daha çox qiymət artımı olan mallar seqmentində qiymət etiketi ilə “oynayır”. Ayın sonunda “Babayevski” şokoladının pərakəndə satış qiyməti 1 qutu üçün 3 manatdan yuxarı qalxıb, maye yağ və rus südü nəzərəçarpacaq dərəcədə bahalaşıb. Digər məhsulların, xüsusilə ərzaq məhsullarının dəyəri də artır. Buna görə də mütəxəssislər alıcılara son dərəcə diqqətli olmağı məsləhət görürlər - piştaxtadakı qiymət etiketi çox vaxt kassada malın qiyməti ilə üst-üstə düşmür.
“Bu, qəsdən edilir”, deyə Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyub Hüseynov AYNA-ya bildirib. Hüquq müdafiəçisi iddia edir ki, bu məlum üsulla pərakəndə satış şəbəkələrinin sahibləri müştəriləri aldadaraq, onları lüzumsuz xərclərə sürükləyirlər: “Vicdansız alverçilər aşağı qiymət etiketi çəkməklə və ya qiymətlər qalxanda rəflərdə qiymət cədvəlini dəyişməməklə daha bahalı mal satmağa və diqqətsiz alıcılardan qazanc əldə etməyə çalışırlar. Ümid bunadır ki, alıcı fərqə fikir verməsin”.
“Xüsusilə tez-tez bank kartı ilə ödəniş edərkən və ya alıcı məhsul və digər məişət əşyalarından ibarət tam səbəti yığdıqda belə hallar diqqətdən kənarda qalır. Çətin ki, o, kassada hər alışın qiymətini yoxlaya bilsin. Pərakəndə satış şəbəkələri rəflərdəki qiymətləri bilərəkdən aşağı salmaqla bundan istifadə edir”, - Hüseynov vurğulayıb.
Onun sözlərinə görə, istənilən halda alıcı ədalətə nail olub, malın ona vitrində göstərilən qiymətə satılmasını tələb edə bilər: “Çünki bu, onun qanuni haqqıdır. Yaxud satıcıların hiyləsini ifşa edərək, müvafiq dövlət qurumlarına müraciət edə bilər. Belə bir vəziyyətlə üzləşən alıcı vitrində və kassa qəbzində qiymətin şəklini çəkməlidir. Bundan sonra onun iştirakı ilə qiymətin dəyişdirilməsini tələb etmək məcburidir. Əgər pərakəndə satış obyekti bundan imtina edərsə, İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin “Qaynar Xətt”inə zəng etmək lazımdır”.
Hüquq müdafiəçisi etiraf edir ki, bir çox ticarət şəbəkələri vətəndaşlara mağazada foto və video çəkməyi məhz bu səbəbdən qadağan edir: “Əgər pərakəndə satış obyekti qanunu pozmursa, malları kameraya çəkmək istəyən vətəndaşlara niyə mane olmalıdır. Böyük kommersiya obyektlərinin çəkilişləri qadağan etməsinin xoşagəlməz səbəbləri var. Bunu gizlətməyə və işlərinin heç bir arzuolunmaz tərəfini ictimailəşdirməməyə çalışırlar”.
Ancaq bu payızda rəflərdə və kassada qiymətlərlə daha tez-tez edilən manipulyasiyalara əlavə olaraq, satıcılar pul kisəmizə zərbə vuran bir çox başqa hiylələrdən istifadə edirlər. E.Hüseynovun sözlərinə görə, təkcə ötən il daxili istehlakçılar almadıqları mallara görə pərakəndə şəbəkələrdə 500 milyon manata qədər pul ödəyiblər.
