Qaranquş ləqəbli 24 yaşlı Mariya hərbi həkimdir və Rusiyanın Ukraynaya qarşı "xüsusi hərbi əməliyyat" adı altında başlatdığı müharibənin ikinci günündən Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sıralarına qoşulub. UNIAN “Qaranquş”la cəbhədə günlərin necə keçdiyi, əsgərlərin ən çox rast gəlinən xəsarətləri, dəstək, gündəlik həyat və qadının ordudakı yeri barədə danışıb. DİA.AZ müsahibəni AYNA-ya istinadla təqdim edir:
Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı hücumundan əvvəl Mariya (işğal olunmuş ərazilərdə qalmaq məcburiyyətində qalan qohumlarını təhlükəyə atmamaq üçün qız soyadını demir) öz yaradıcılığı ilə məşğul olurdu: şəkillər çəkirdi və kitab yazırdı. Lakin müharibənin ikinci günü Mariya könüllü olaraq Silahlı Qüvvələr sırasına qatıldı. “Qaranquş” Donbassın ən qaynar nöqtələrində döyüş təcrübəsi qazanıb. Bu gün Xarkov vilayətində bir bölmədə xidmət edir.
- Səni cəbhəyə getməyə nə vadar etdi?
- Yəqin ki, bütün könüllülər kimi, ölkəmin hücuma məruz qalması, mənim də kənarda dayanmağım mümkün deyildi. Ona görə də yoldaşımla səfərbərlik məntəqəsinə getdim və orduya yazıldım. Nənəmin işğal altında olan Melitopolda, anam və atamın Zaporojyedə olması, cəbhə xəttinin də onlara çox yaxın olması da həvəsləndirdi. Vətəni qorumağı özümə borc hesab edirəm.
- Bəs yaxınlarınız cəbhəyə getməyiniz xəbərini necə qarşıladılar?
- Qohumlarım, düzünü desəm, əvvəlcə zarafat etdiyimi zənn etdilər. Rusiya Federasiyasının qoşunları Kiyev vilayətindən tamamilə çıxarıldıqda, mənim Silahlı Qüvvələrdə xidmətə davam etmək fikrindən vaz keçəcəyimi düşünürdülər. Amma geriyə yol yox idi, sona qədər getməyə qərar verdim.
Atam hərbçi, anam isə müəllimdir. Anam ürəyimin səsinə qulaq asıb xidmətə getməyimə çox da təəccüblənmir. Onlar təbii ki, narahat oldular, amma sonda mənim seçimimlə razılaşdılar və indi dəstəkləməyə çalışırlar. Baxmayaraq ki, öz-özümə “Hər şeyi at, get evə, nəyinə lazımdır, sən kövrək qızsan!” deyən məqamlar olur... Amma inanıram ki, biz bu dəhşətlə və qonşularımızın davamlı təhdidləri ilə indi mübarizə aparmasaq, bu, əbədi davam edə bilər.
- Orduya gedəndə ilk təəssüratınız necə oldu? Qərarınızdan peşmansınız?
- Xidmətə girəndə ilk təəssürat... Bunu demək çətindir. Sadəcə xaos idi, müharibənin ilk günləri heç nə aydın deyildi, hamı çılğınlıq içində idi. Daimi qayğılar, daim harasa qaçmaq, nəsə etmək. Çox az yuxu, çox yorğun. Onda mənə hər şey çətin görünürdü.
Əslində Silahlı Qüvvələrin sıralarına qoşulduğum üçün heç vaxt peşman olmamışam və bu qərarı özüm üçün tamamilə düzgün hesab edirəm. Çox vaxt burada nə etdiyimi düşünürəm. Çünki, prinsipcə, fiziki göstəricilərim pis deyil, deyək ki, əsgər olmaq üçün yaxşıdır.
Oğlanlar - hamısı iri, sağlam, hündür və mən də beləyəm - 1 metr 60 sm, 40 kq, özümdən böyük bel çantası ilə gedirəm... Özümə tez-tez bu sualı verirəm, amma həmişə düzgün seçim etdiyim cavabını alıram. Çünki biz Donbassda olarkən çoxlu sayda insanı xilas etdim, bir çox uğurlu tibbi evakuasiyalar həyata keçirdik.
- Hərbi həkim kimi tam olaraq harada təhsil almısınız?
- Mən artıq müharibə zamanı, xüsusi olaraq hərbçilər üçün taktiki tibb kurslarda oxumuşam. Bu kurslar hərbçilərlə yanaşı çalışacaq və döyüş tapşırıqlarını da yerinə yetirəcək insanlar üçün nəzərdə tutulub.
- Döyüş zamanı həkim necə kömək edir?
- Döyüş və ya atəş zamanı ilk tibbi yardımın göstərilməsi qadağandır. Ümumiyyətlə, sovet döyüş filmlərində tibb bacılarının güllələrin altından yaralıları çıxarması heç də görünmür. Əslində bu, həm qanunla, həm də həkimlərin işlədiyi protokollarla qadağandır. Ona görə də, yaralı olsa, top atəşi və ya döyüş zamanı edə biləcəyimiz yeganə şey həmin insanın özünə kömək etməsidir. Əks təqdirdə, ya gözləməlisən, ya da komandirdən yaralıya kömək etmək, onu şərti "sarı zona"ya - az-çox təhlükəsiz zonaya çatdırmaq fürsətini verməsini xahiş etməlisən. Bu, bir növ hasar, beton plitə, ağac, hər hansı bir şey ola bilər ...
- Zəhmət olmasa, vəzifələriniz haqqında danışın, döyüş həkiminin funksiyalarına nələr daxildir?
- Əsasən, bir taqım həkimi kimi mənim rolum əgər biz sıfırdan bir az da olsa və sakit bir mühitə çıxarılsaq, bölməni müalicə etməkdir. Yəni kimsə xəstədirsə, kimin qarnı ağrıyır, kiminsə boğazı ağrıyır, onlara yardım etməkdir.
Mən sənədlərə əməl edirəm - kimin evə buraxıldığı və ya xəstəxanaya yerləşdirildiyinə baxıram. Əmin olmalıyam ki, bütün yaralılar həkim nəzarətində olsunlar və onlarda hər şey qaydasında olsun.
Söhbət döyüş mövqelərindən gedirsə, mənim vəzifəmə ilkin tibbi yardım göstərmək, yaralıların döyüş meydanından çıxarılması daxildir.
- Siz yalnız tibbi fəaliyyət göstərirsiniz, yoxsa digər döyüşçülər kimi döyüş tapşırıqlarını da yerinə yetirirsiniz?
- Həkimlər əslində döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirirlər. Eyni şəkildə atırlar, eyni şəkildə piyada 10 kilometrlərlə yol gedirlər. Yəni burada hər şey çox dəyişkəndir. Vurmalıyamsa, təbii ki, bunu edəcəm, vuracam.
- Döyüş şəraitində kömək etdiyiniz ilk insanı xatırlayırsınızmı?
- Mən həkiməqədər yardım göstərdiyim hər bir insanı xatırlayıram. Allaha şükürlər olsun ki, onların sayı göründüyü qədər çox deyildi.
Ağır xəsarət alan ilk xəstələr eyni anda iki nəfər idi. Birinin sağ alt əzasından qəlpə yarası vardı. Digərinin sol qolunda qəlpə yarası var idi, demək olar ki, açıq sınıq, kifayət qədər ciddi zədə və qarın nahiyəsindən qəlpə yarası var idi. Deyə bilərəm ki, o an əsəbi və narahat deyildim, çünki özümə və hərəkətlərimə kifayət qədər arxayın idim.
Təbii ki, kiçik bir həyəcan var idi, amma ümumiyyətlə, artıq köməyə ehtiyacı olan insanları görəndə başa düşdüm ki, mən bu xəsarətlərin öhdəsindən gələ bilərəm. Belə deyək, fikirləşirdim ki, indi hər şeyi yoluna qoyacağam. Prinsipcə, belə oldu, hər şey mükəmməl keçdi, evakuasiya uğurla keçdi. Məni narahat edən yeganə şey ətrafdakı bəzi insanların şok vəziyyətində olması, panikaya düşməsi idi. Qaçdılar, mənim başıma yığıldılar, bu, çox problem yaratdı. Həmin an ərim onları dağıdaraq mənə kömək etdi ki, daha böyük panika yaratmasınlar. Ən böyük panikanın çiyinlərindən tutub sarğı axtarması idi, sonra özünə gəlib nəsə etmək üçün qaçdı.
- İşinizdə ən çox hansı xəsarətlərlə rastlaşmısınız?
- Tez-tez parçalanmış lezyonlar qarşıma çıxır. Bir parça bədənin bəzi hissəsində olduqda adətən kütləvi qanaxma ilə nəticələnir. Və kütləvi qanaxma ən çox görülən öldürücü haldır.
- Yaralılardan hansını əvvəlcə təxliyə etmək üçün seçirsiniz?
- Əvvəlcə kimin təxliyə ediləcəyi ilə bağlı seçim demək olar ki, yox idi. Bütün yaralıları dərhal təxliyə edirik.
- Amma təəssüf ki, hər kəsi xilas etmək mümkün olmur. Döyüş həkimləri seçimi necə edirlər?
- Allaha şükür, indiyə qədər elə bir təcrübəm olmayıb ki, kimsə qucağımda ölsün. Hamını çıxarmışıq, hamı sağ qalıb. Və bu böyük xoşbəxtlikdir. Birinci insan öləndə mən hələ də bilmirəm bu haqda nə hiss edəcəm. Ümid edirəm ki, belə bir insan olmayacaq.
- Belə ağır şəraitdə döyüş ruhunu qoruyub saxlamağa nə kömək olur?
- Necə saxlamaq olar? Əslində əsas odur ki, yaxınlarınızın dəstəyi var. Birlikdə xidmət etdiyim həyat yoldaşım var, bu baxımdan çox şanslıyam. Və təbii ki, qohumlarımızı xatırlayırıq, ailəmizi düşünürük, gələcək üçün bəzi planlar qururuq. Bunlar dayanmağa kömək edən amillərdir. Unutmamaq lazımdır ki, həyat təkcə müharibədən ibarət deyil. Müharibə nə vaxtsa bitəcək və siz yaşamağa davam etməli olacaqsınız, ona görə də nəyisə planlaşdırmaq və gələcəyinizi, hətta indi də öz düşüncələrinizlə qurmaq vacibdir.
- Hazırda cəbhədə tibbi yardımla bağlı vəziyyət necədir?
- Tibbi yardım baxımından mənə elə gəlir ki, bütün materiallar heç vaxt kifayət etməyəcək. Yırtılmayacaq qədər keyfiyyətli turniketlər yoxdur. Buna görə də, mənim fikrimcə, turniketlər, tıxama stikerləri və termostatlar həmişə kifayət etməyəcək bir şeydir və mən bir az daha çoxunu istərdim. İndi də turniket almaq üçün yerlər axtarıram, çünki bilirəm ki, mənim bölməmdəki bütün oğlanlar üçün əlimizdə olanlar kifayət qədər deyil.
- Sosial şəbəkələrdə gördüm ki, vəsait toplayırsınız. Bu kampaniya nə üçündür?
- O deyil ki, mən xüsusi olaraq könüllülüklə məşğulam. Amma müəyyən auditoriya topladım və buna görə müəyyən üstünlük var, insanların məni eşidə biləcəyi, anlayış göstərməsi halı var. Mən bölməmizin ehtiyacları üçün vəsait toplayıram. Bunlar bədən zirehləri, avtomobillər, boşaltma kəmərləri sistemləri və hər cür başqa şeylər ola bilər. Bəzən digər bölmələrə kömək edirəm. Görəndə ki, orada həqiqətən də real insanlar və ya tanıdığım adamlar var, xəbəri yayıram.
- Bizə həyatınızdan danışın. Belə kövrək qadın çəbhədə necə sağ qalır?
- Bu normaldır, prinsipcə, mən sağ qalıram. Əslində oğlanlarımız şəndirlər, demək olar ki, həmişə müsbət notdadırlar. Onlarla xidmət etmək əyləncəlidir (gülür).
Gigiyena ilə bağlı problemlər var, çünki xüsusilə isti suda yuyulmaq həmişə mümkün deyil. İndi də soyuq olacaq...
Qidalanma ilə bağlı da problem indi yoxdur. Donbassdakı səngərlərdə vaxt və imkan olanda əlimizdə olandan bişirirdik. Adətən bir növ bitkiyə ət konservləri əlavə edilirdi, hər şey qarışdırıldı - ətli yemək alınırdı. Bir dəfə şorba, plov var idi, o müddətdə başqa belə şeylər bişirməyə vaxtımız yox idi. İndi vəziyyət bir az fərqlidir. Aşpazların bizim üçün yemək hazırladığı yerdəyik. Gündə üç dəfə yemək yeyirik, əgər uzaqda olmasaq. Əks halda - enerji barları, enerji içkiləri və quru yeməklərlə keçinirik.
- Dediniz ki, ərinizlə eyni bölmədə xidmət edirsiniz. Cəbhədə münasibətləriniz dəyişmədi ki?
- Münasibətlərimiz daha açıq və səmimi olub. Çünki eyni səngərdə yaşayırsansa, yaxınlaşmamaq mümkün deyil. Fizioloji ehtiyacları, xarici vəziyyəti, bir insanın onsuz da pis görünüşü olanda, bir ay yuyunmayanda, hətta qoxulara fərqli səviyyədə alışmağa başlayırsınız. Əvvəllər çox mehriban olduğumuzu düşünürdümsə, indi buna nə ad verəcəyimi də bilmirəm...
- Hələ də belə bir stereotip var ki, əsgərlik qadın işi deyil. Bu məsələyə münasibətiniz?
- Bu ifadə tez-tez eşitmişəm, mənə də ünvanlanıb. "Sən bura aid deyilsən, qadınsan, kövrəksən, arxada bir yerdə olmalısan və s" çox deyilib. Amma reallıqlar elədir ki, qadınlar əslində xidmətdə öz vəzifələrinin öhdəsindən kifayət qədər yaxşı gəlirlər və bu, faktdır.
Çoxlu qadın var - həm tüfəngçi, həm həkim, həm snayper, həm də siqnalçı. Hərbinin hər sahəsində çoxlu qadın var. Əlbəttə ki, kişilər daha çoxdur, amma yenə də bu, qadın cinsinin nümayəndələrinin öz vəzifələrinin öhdəsindən daha pis gəlməsi demək deyil. İndi elə oldu ki, mən də daxil olmaqla, üç taqım həkimimiz var, amma şikəstlərə baxan həkim yox idi. Mən şirkət həkiminin vəzifələrini yerinə yetirirəm, çünki digər həmkarlarımdan ikisinin tibb təhsili olmasına və kişi olmasına baxmayaraq, bunun öhdəsindən ən yaxşı şəkildə mən gəlirəm. Bölük komandiri məni həkiməqədər qayğı və bütün bu prosesi idarə etməkdə ən çox təcrübəyə malik olan şəxs kimi qeyd etdi. Yəni ki, əslində mən həmkarlarımdan heç də pis deyiləm, bəzi hallarda isə daha yaxşı işləyirəm.
- Heç cinsə görə ayrı-seçkilik yaşamısınızmı?
- Belə bir şey yoxdur. Hər kəs mənim fiziki gücümü bilir. Məsələn, mən demək olar ki, özüm ağırlığında olan bəzi əşyaları fiziki olaraq daşıya bilmirəm. Və buna normal yanaşırlar.
- Kişilər arasında təksən. Bu qədər güclü cinsin nümayəndələri arasında olmaq rahatdırmı?
- Bölükdə qızlar var, çoxu qərargahda xidmət edir. Bəli, mən bir qadınam, amma bu o demək deyil ki, mənə qarşı pis rəftar və ya ayrı-seçkilik edirlər. Məni çox isti qarşıladılar. İndi biz mühazirələr oxuyuruq, taktiki təbabətlə məşğul oluruq. Döyüşçülərin çox xoşuna gəlir, maraqlanırlar, çoxlu suallar verirlər. Əslində bu, xoşuma gəlir. İşimin nə qədər vacib olduğunu başa düşəndə çox sevinirəm.
Bu bölmədə kifayət qədər ciddi uşaqlar var, onların artıq döyüş təcrübəsi mövcuddur. Bunun nə olduğunu və niyə olduğunu başa düşürlər. İnsanlar onlara verdiyiniz məlumatla həqiqətən maraqlananda çox gözəldir. Və təbabət və təxliyə məsələlərinə vicdanla yanaşırlar. Mən desəm ki, ilkin tibbi yardım qablarını yoxlamaq lazımdır, əslində onlar gəlib növbə ilə qablarını göstərəcəklər.
- Hərbi qulluqçunun ilk yardım çantasının içində nə olmalıdır?
- Əsgərlərin döyüş ilk yardım dəstlərində iki turniket olmalıdır. Eyni zamanda, ümumiyyətlə hələ də zirehdə, boşaltma kəmər sistemlərində iki əlavə var. İlk yardım dəstinə homeostatik sarğılar, okklyuziv stikerlər, sıxıcı elementli İsrail sarğıları, adi sarğılar, həmçinin nazofarenks borusu olmalıdır. Bunlar əsas alətlərdir.
- Silahlı Qüvvələr sıralarına daxil olmağa hazırlaşan qadınlara nə məsləhət görərdiniz?
- Silahlı Qüvvələr sıralarına daxil olmaq istəyən qızlara əvvəlcədən məşq etməyi və hazırlaşmağı məsləhət görə bilərəm. Həm fiziki, həm də mənəvi cəhətdən. Bu, göründüyü qədər sadə deyil, ona görə də işləmək istədiyiniz istiqaməti əvvəlcədən seçməyi və bu sahədə müəyyən biliklər əldə etməyi məsləhət görürəm. Çox uyğun olacaq. Onu da deyim ki, taktiki tibb kursları və mülki həyatda atıcılıq kursları çoxdur.
