DİA.AZ: - Əslində İlham Əliyevin İran səfəri iki qonşu ölkə arasındakı münasibətlərin qaydasına salınma cəhdindən daha çox, Qərbin İrana münasibətinin dəyişməsinin təzahürü kimi qəbul edilməlidir. Təbii ki, Azərbaycan bir müstəqil ölkə olaraq İranla həssas qonşuluq siyasəti yürüdür. Amma buna rəğmən dünənə qədər əlaqələrdə bir gərginlik ruhu var idisə də, məhz Qərbin, xüsusən də ABŞ-ın İran siyasətindəki yeniliklər özünü Azərbaycan-İran münasibətində də hiss elətdirmiş oldu.
Və İranda Qarabağdan…
…danışıldı. İranda əslində ən axırıncı mövzu kimi Qarabağdan danışıla bilərdi. O səbəbə görə ki, rəsmi Tehranın bu problemə əlahiddə baxışı var. Xamneyinin dediyi kimi, Azərbaycanla İran eyni məzhəbdən olsalar da, İran hər zaman Qarabağ münaqişəsinin həllində adındakı «İslam Respublikası» ifadəsinə uyğun mahiyyətdən uzaq dayanıb. Bu bir faktdır ki, İran bu gün Ermənistanın həyatında əsas rol oynayan bir ünvandır və Ermənistan bir dövlət olaraq siyasi, iqtisadi anlamdan Rusiyanın çiyinlərində dayanırsa, nəfəslik olaraq İrana borcludur.
Belə bir şəraitdə…
…İranda Qarabağla bağlı söylənilən istənilən bir fikri ciddiyə almaq olmaz. Bunu sübutlayan bir hadisə isə prezident İlham Əliyevin İran səfəri ərəfəsində baş verdi. Yayılan xəbərlərdən aydın olurdu ki, İlham Əliyevin İran səfəri ərəfəsində Ruhani Azərbaycan prezidenti ilə danışıqlarının predmeti barədə açıqlama verib.
Məlumatda deyilirdi: «Ölkə Prezidenti doktor Ruhani ölkənin Azad Zonaların müdirləri ilə iclasında söz verib ki, Azərbaycan Prezidentinin bu yaxınlarda baş tutacaq Tehrana səfəri çərçivəsində Culfa dəmir yolunun Azərbaycan Respublikasına və bu vasitə ilə Ermənistan və Avropaya birləşdiriləcəyi mövzusu gündəlikdə dayanır və bununla da Araz və Maku Azad Zonalarının ticarət şəraitləri daha da genişlənəcək.
Azad Zonalar Katibliyinin Əlaqələndirmə Şurasının ictimai əlaqələr ofisindən verilən məlumata əsasən, Prezident höccətul-islam vəl-müslimin doktor Ruhani ölkənin Azad Zonalarının İranın inkişafı və müqavimət iqtisadiyyatındanın gerçəkləşməsindəki rolunu çox önəmli adlandırıb».
Yəni anlaşılanı o idi ki, rəsmi Tehran İlham Əliyevi Culfa dəmir yolunun Ermənistan ərazisindən keçməklə Avropaya uzanmasına razı salmağa çalışacaq.
Əslində bu fakt…
…o demək idi ki, İran tərəfi rəsmən Azərbaycanı ələ salmağa çalışır. Bunun başqa bir adı yoxdur. Təbii ki, İranda Azərbaycanın özünün Qarabağ itkisinə hansı müstəvidə yanaşdığını gözəl bilirlər və onu da gözəl bilirlər ki, məhz İlham Əliyevin israrları ilə illərdir ki, Ermənistan çox ciddi layihələrdən kənarda saxlanılır.
Halbuki bunun müqabilində Azərbaycan izafi xərclərə düşür. Yəni normalda Azərbaycana da sərf edir ki, bütün layihələr daha az məsafə qət edilməklə həllini tapsın. Amma Azərbaycan üçün bir nömrəli priritet məhz onun Qarabağ probleminə olan münasibətdir ki,
İranda bunu başa düşmədilər.
Və yaxud da özlərini başa düşməmiş kimi göstərdilər. İlham Əliyevi «Culfadan Ermənistana» layihəsinin anonsu ilə qarşılayan rəsmi Tehranın daha bundan sonra bütün deyəcəklərində nə səmimiyyət axtarmalı deyilik, nə də hansısa kəlmədən coşub, eyforiyaya qapılmalı deyilik.
İrandakı fars hakimiyyəti illərin ənənəsinə malikdir və bu ənənədə hiyləgərlik - siyasət kimi, dəfərlərə xəyanət isə diplomatiya kimi təqdim olunursa, daha İranda nə şiə təəssübkeşliyini aramalı deyilik, nə də din qardaşlığını.
Bu bir faktdır ki, bu gün fars-molla rejiminin işğalı altında olan Güney Azərbaycanda özlərinin ən sıradan milli haqqlarını tələb edən bacı və qardaşlarımıza dar ağacına qədər bir yol göstərilir. Amma onlardan fərqli olaraq ermənilər bu gün fars-molla rejiminin göz bəbəyi kimi xüsusi imtiyazlara madikdir. Hətta İran adlanan ərazidə yerli yəhudilər belə Güney Azərbaycan türklərindən daha azad və daha çox hüquqlu bir qövmdürlər.
Bu səfər uğurludur,
amma bu səfərin uğuru daha çox Qərbin ayağındadır. Azərbaycan heç bir halda İranı Qarabağ probleminə münasibətdə hətta neytrallaşdırmağa da müvəffəq ola bilməz. Hələ onların bizi müdafiə etmələri niyyətini bir kənara atırıq.
Çünki İranda yaxşı bilirlər ki, Xankəndinin, İrəvanın azadlığının ardından hədəfdə ilk olaraq nə Dərbənd deyil, nə Borçalı, nə Qars-İğdır-Diyarbəkir, nə də ki Kərkük… Azərbaycan türkünün ən yaxın hədəfi özünün böyük adını, böyük kimliyini ona qaytaracaq Güney Azərbaycanla Quzey Azərbaycanın birləşməsidir, bütövləşməsidir.
Bu, tarixi biz yaşayacağıq. Geci və tezi var…
Elə buna görə də Qarabağ münaqişəsinin həllində İrandan mədət ummağımız və yaxud da İranı neytrallaşdırma imkanlarımız xəyalpərəstlikdir. Salamatı bir pis qonşular kimi gəlir-çıxar barədə danışmaqdır. Hələlik…
DİA.AZ Araşdırma Qrupu
