Azərbaycanda fəaliyyət göstərən, daha dəqiqi xaricə səyahət paketi satan turizm şirkətləri yeni problemlə üzləşiblər.
FED.az xəbər verir ki, koronavirus böhranından əvvəl səyahət alan və onun pulunu ödəmiş müştərilər turizi şirkətlərindən pullarını tələb etməyə başlayıblar və indi məlum olub ki, həmin pulları müştərilərə qaytarmaq mümkün deyil. Söhbət hava yolları şirkətlərinə ödənilən bilet pullarından gedir. Əvvəlki vaxtlardan fərqli olaraq indi şirkətlər bilet pulunu qaytarmayacaqlarını bəyan ediblər.
Turizm şirkətlərinin üzləşdiyi bu spesifik problem barədə FED.az-a «Qlobus» turizm şirkətinin rəhbəri, Azərbaycan Turizm Assosiasiyasının üzvü Eldəniz Səfərov məlumat verib.
Onun sözlərinə görə, koronavirus böhranı səbəbindən hazırda nə turizm, nə də hava yolları şirkətləri işləyir: «Biz məhsulu hava yolu şirkətlərindən alıb əhaliyə satırıq. Bu şirkətlər də Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyasının (İATA) təlimatı ilə işləyirlər. Əvvəlki qaydalara görə, əgər xidmət göstərməmisənsə, yəni müştəridən asılı olmayan səbəblərdən səyahət baş tutmayıbsa, xidmətin, yəni səyahətin pulu qaytarılırdı. Amma indi bu təşkilat qaydaları dəyişib».
Turizm şirkətləri bildirir ki, İATA dünyada baş verənləri fors-major halı sayaraq bilet pullarının qaytarılmayacağını elan edib: «Hava yolları şirkətləri İATA-ya müraciət edib ki, biz pulları qaytarsaq iflas həddinə çatacağıq, həmin təşkilat da qaydalarda dəyişiklik edib. İndi müştəriyə təklif edirlər ki, aldığınız biletin pulunu deyil, onun məbləğində vauçer (yəni uçmaq hüququ) veririk. Müştəri bu vauçerdən il ərzində istifadə edib istədiyi yerə uça bilər».
Başqa sözlə, hava yolları şirkətləri təyyarə biletlərinin pulunu qaytarmağa deyil, vaxtını dəyişməyə razılaşıblar.
Bu o deməkdir ki, məsələn, hər hansı şəxs 2020-ci ilin fevralın 10-da təyyarəyə bilet alıb və 2020-ci ilin mayın ayının 10-da uçmalıdır. Koronavirus səbəbindən onun səfəri baş tutmayıb və indi bu şəxs pulunu geri istəyir. Yeni qaydalara görə isə, şirkət ona bileti qytarmır, bileti aldığı gündən bir il ərzində, yəni 2021-ci ilin fevralın 10-dək eyni məbləğdə istənilən istiqamətdə uçmağı təklif edir.
Yeni qaydalar, həm xaricə tur satan turizm şirkətləri, həm də bu turları onlardan almış Azərbaycanlı müştərilər üçün olduqca pis sürpriz olub.
«Xarici təşkilatlar bildirir ki, bu fors-major halıdır və ona görə pulu qaytara bilməzlər, problemi isə yalnız vauçerlə tənzimləyə bilərlər. Bizdən isə müştərilər pullarını istəyirlər. Amma bizim ölkədaxili qanunvericilik bu vəziyyəti nəzərə almır, qanuna görə, müştəri almadığı xidmətin pulun tələb edə bilir».
Başqa sözlə, yaranmış vəziyyətə görə, Azərbaycanın turizm şirkətləri faktiki olaraq xarici və yerli qanunvericiliyin arasında qalıblar. Bu vəziyyətlə ölkədəki bütün turizm şirkətləri qarşılaşıblar.
Eldəniz Səfərov bildirib ki, müştərilər vauçer təklifini qətiyyən qəbul etməyib, ödədikləri ppulları gekri istəyirlər. Bəzi müştərilər şirkətləri məhkəmə və polisə verəcəklərini bildiriblər: «Hələlik məhkəmələr işləmir deyə bu mümkün olmyıb, amma bilirii ki, karantin rejimi bitəndən sonra əhali məhkəməyə, polisə müraciət edəcək ki, bizim xidmətin pulu qaytarılsın. Əhali haqlıdır, amma bizdən asılı deyil. Biz hava yolu şirkətindən pulu alıb qaytarmalıyıq. Belə bir ziddiyyətli məqam yaranıb».
Bəzi müştərilər məhkəmələrin işə düşməsini də gözləmədən turizm şirkətlərindən polisə şikayət etməyə başlayıblar: «Artıq bəzi turizm şirkətlərinə zəng edib, məsələni araşdırmaq üçün onları polisə dəvət ediblər. Amma bu bizdən asılı olan məsələ deyil. Burada heç bir dələduzluqdan söhbət getmir, hamıya bəlli səbəbdən karantin rejiminin tələblərinə uyğun olaraq ölkə ərazisindən uçuşlara məhdudiyyət tətbiq olunub».
Müştərilərin demək olar ki, hamısı bu təklifdən narazı qalıb. Eldəniz Səfərov bildirir ki, indiyə qədər vauçerlə razılaşan müştəri olmayıb: «Çünki karantin rejiminin tələblərinə uyğun olaraq telefonla danışırıq, müştərilərlə üzbəüz söhbət edə bilmirik. Biz eyni zamanda kiçik şirkətləri də məhsulla təmin edirik. Artıq həmin kiçik şirkətlərdən polisə müraciət edənlər olub». Bu problem təkcə biletlərlə deyil, bütün turizm məhsulları üzrə yaranıb.
İndi turizm şirkətləri bu məsələdə dövlətdən dəstək, daha dəqiqi, daxili qanunvericilik və xarici təşkilatların tələbləri arasındakı ziddiyytlə bağlı tənzimləyici qərar gözləyirlər. «Biz Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinə müraciət etmişik, Vəkillər Kollegiyasından vəkil ayrılacaq. Bu tənzimləmələr olacaqdı. Mövcud problemlə demək olar ki, xaricə tur xidmətləri təklif edən bütün turizm şirkətləri qarşılaşıb».
Hətta Azərbaycanın öz aviaşirkətləri – AZAL və «Buta eyrveys» də bu qaydaya keçiblər. «Buta eyrveys»dən yerli turizm şirkətlərinə göndərilən məktubda bildirilir ki, İATA-nın qaydalarına uyğun olaraq biletlər qaytarılmayacaq, yalnız onların vaxtı dəyişdirilə bilər.
«Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyasının (İATA) 01 aprel 2020-ci il tarixili məktubunu və beynəlxalq aviaşirkətlərin təcrübəsini nəzərə alaraq, 1 aprel 2020-ci il tarixindən etibarən, «Azərbaycan Hava Yolları» QSC-nin və «Buta Airways» aviaşirkətinin bütün beynəlxalq reyslərinə rəsmiləşdirilən aviabiletlər və həmçinin bütün əlavə xidmətlər üçün rəsmiləşdirilən EMD – lərin ləğvi və yenidən bronlaşdırılması üçün aşağıdakı tətbiq olunacaq qaydalar belədir: 10 Mart - 31 May 2020 tarixləri arasında yerine yetiriləcək uçuşlara rəsmilədirilən aviabiletlər və EMD-lər aviabiletin ilk rəsmiləşdiriliyi tarixdən sonrakı növbəti 12 ay müddətində olan istənilən tarixə yalnız dəyişdirilə bilər».
Qaydalara əsasən, biletin həmin məbləğini saxlamaqla marşrutu dəyişməyə icazə verilir, eləcə də, açıq tarixlə (Open date) rəsmiləşdirilən aviabiletlər üçün istifadə müddəti 31 May 2021-ci iıl tarixinə qədər uzadılıb.
İATA bu məsələyə münasibətini özünün hava yolları şirkətinə göndərdiyi məktublarda və aprelin 4-də yayılan açıqlamasında göstərib. Dünya turizm və aviasiya şirkətlərinə ünvanlanan məktubda, təşkilat indiyədək mövcud olan bilet qaytarılması sxemindən vauçer sxeminə keçməyi təklif edir.
Təşkilat bildirir ki, bu üsul daşıyıcılara nağd ödənişləri azaltmağa imkan verəcək. Artıq bəzi ölkələr turizm şirkətlərini qorumaq üçün bu tövsiyələrə əməl etməyə başlayıblar. Məsələn Almaniyada, elan edilib ki, turşirkətlər və aviaşirkətlər biletlərin pulunu 2022-ci ilədək qaytara bilərlər. Oxşar varinatları digər Avropa ölkələri də müzakirə edir.
