Hələ BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər
Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) ərəfəsində beynəlxalq aləm ABŞ-ın,
Avropa İttifaqının iqlim dəyişmələri ilə əlaqədar yeni maliyyə hədəfinin
müəyyən edilməməsi üçün süni maneələr yaratmaq cəhdlərinin şahidi oldu.
Elə bu səbəbdən Avropa Komissiyasının Prezidenti Ursula fon der Lyayen,
ABŞ prezidenti, o cümlədən Fransa bu mötəbər tədbirə qatılmadılar.
Üstəlik, Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi etməsi ilə bağlı qarayaxma
kampaniyasında fəal iştirak etdilər. Bununla da dünyanı cənginə alan iqlim
fəsadlarına qarşı biganə olduqlarını, həm də BMT-ni saymadıqlarını bir
daha nümayiş etdirdilər.
Bütün bu kimi laqeydliklər azmış kimi, tədbirdə iştirak edən Qərbin bəzi
nümayəndələri COP29 çərçivəsində də öz iyrənc əməllərindən əl çəkmək
istəmədilər. Elə bu səbəbdən ölkəmizin vətəndaş cəmiyyətinin təmsilçiləri,
ictimai fəallar, həmçinin işğaldan zərər çəkmiş şəxslər onlardan birini, yəni
BMT xətti ilə tədbirə gəlmiş, Bakıda çoxsaylı görüşlər keçirməyi
planlaşdıran ermənipərəst ABŞ konqresmeni Frank Peloninin Bakıdan
rədd olmasını tələb etdilər və buna nail oldular. Göstərdilər ki, Azərbaycana
qarşı şər-böhtan kampaniyası aparan hər kəs nifrətə layiqdir və kimliyindən
asılı olmayaraq lazımi cavabını alacaq.
Ancaq bütün iyrənc cəhdlərin müqabilində rəsmi Bakı COP29-u
yüksək səviyyədə keçirməyi, qarşıya qoyulan məqsədə nail olmağı bacardı.
Faktlara müraciət edək. COP29-a qarşı yönəlmiş boykot çağırışlarına
baxmayaraq, tədbirdə iştirak məqsədilə 196 ölkədən 77 min nəfər iştirakçı
qeydiyyatdan keçdi. Onların arasında 80-dən çox prezident, vitse-prezident
və baş nazir də vardı. Şübhəsiz, bu, Azərbaycanın qlobal səviyyədəki
əhəmiyyətini bir daha nümayiş etdirdi. Bununla da rəsmi Bakı ona
qarayaxma kampaniyası aparanlara öz sözünü dedi. Bildirdi ki,
Azərbaycan heç də onların təsvir etmək istədikləri bir ölkə deyil.
COP29 çərçivəsində keçirilmiş müzakirələrin hesabatları və iclasların
protokolları, həmçinin razılaşdırılmış sənədlər təsdiqləndi. Bu mötəbər
tədbirin yüksək səviyyədə təşkilinə görə Azərbaycana rəsmi şəkildə
təşəkkür elan edilməsi barədə qətnamə qəbul olundu. Yeri gəlmişkən qeyd
edək ki, COP29-da qəbul olunan ən önəmli qərarlardan biri hər il inkişaf
etməkdə olan ölkələrə 1,3 trilyon dollar iqlim maliyyəsini yönəltməyi
nəzərdə tutan yeni öhdəlik olan Bakı Maliyyə Məqsədi (BMG) barədə
razılığın əldə olunmasıdır. Bakı Maliyyə Məqsədi, inkişaf etmiş ölkələrin
2035-ci ilə qədər inkişaf etməkdə olan dövlətlər üçün hər il ən azı 300
milyard dollar məbləğində vəsaitin səfərbər olunmasına rəhbərlik etməsini
nəzərdə tutan əsas hədəfləri müəyyənləşdirir. COP29 Sədrliyinin əsas
prioriteti üzrə əldə olunan bu uğur, əvvəlki 100 milyard dollarlıq iqlim
maliyyəsi məqsədindən əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir.
Üstəlik, inkişaf etməkdə olan ölkələrin, o cümlədən kiçik ada, ən az
inkişaf etmiş və Afrika dövlətlərinin səbirsizliklə gözlədiyi İtki və Zərər
Fondunun tam fəaliyyətə başlamasını təmin edən tarixi qərar qəbul edildi.
Hazırda Fonda vəd edilən ümumi maliyyə dəstəyinin məbləği 730 milyon
ABŞ dollarından artıqdır. Əldə edilən bu nailiyyətlərlə İtki və Zərər Fondu
2025-ci ildən etibarən layihələri maliyyələşdirə biləcək. Bu, Azərbaycanın
COP29 Sədrliyinin növbəti uğurudur. Qeyd edək ki, iqlim dəyişmələrinin
fəsadlarının kiçik ada dövlətlərinə təsirlərinin yaratdığı çətinliklərin həlli
Prezident İlham Əliyev tərəfindən COP29 Sədrliyinin prioritetlərindən biri
kimi müəyyən olunub. Bu baxımdan, İtki və Zərər Fondunun fəaliyyətə
başlaması COP29 Sədrliyinin böyük uğurudur.
COP29-un noyabrın 23-də keçirilən bağlanış plenar iclasında Paris
Sazişinin 6-cı maddəsi də tam təsdiqini tapıb. Şübhəsiz, bu, yüksək
inteqrasiya olunmuş karbon bazarları üzrə danışıqların onillik müddətdən
sonra başa çatmasıdır. Hansı ki, bu məsələ COP29 Sədrliyinin əsas
prioritetlərindən biri idi. Qeyd edək ki, 6-cı maddə iqlimlə bağlı hədəflərə
çatmaq məqsədilə əməkdaşlıq edən ölkələr üçün etibarlı və şəffaf karbon
bazarları təmin edir. Bu transsərhəd əməkdaşlıq sayəsində ölkələrin milli
iqlim planlarının (NDCs) həyata keçirilməsi xərclərini ildə 250 milyard
dollara qədər azaldacağı gözlənilir. İqlim diplomatiyasında ən mürəkkəb və
texniki problemlərdən birinin həlli sayılan 6-cı maddə üzrə razılıq kömür
zavodlarının istismardan çıxarılması, külək stansiyalarının qurulması və
meşələrın salınmasını əhatə edir. Mütəxəssislərin fikrincə, bu, inkişaf
etməkdə olan dünyada yeni investisiya dalğası deməkdir.
Qeyd edilənləri analiz edəndə açıq-aydın görünür ki, COP29
məqsədlərinə çatıb, Azərbaycan gələcək COP-ların da uğurlu olması üçün,
əgər belə demək mümkünsə, müsbət presedent yaradıb. Mütəxəssislərin
fikrincə, Bakıda qəbul olunan qərarlar qlobal iqlim dəyişmələri ilə
mübarizədə dönüş nöqtəsi də sayıla bilər. Elə buna görə də BMT-nin Baş
katibi Antonio Quterreşin bəyanatında bildirilib ki, COP29-da əldə olunan
razılaşma qlobal istiləşməni 1,5°C-də saxlamaq məqsədini qorumaq üçün
həyati əhəmiyyət daşıyır. Şübhəsiz, COP29-un yekununda qəbul edilən
qərarlar bəşəriyyətin gələcəyi üçün müstəsna önəm daşımaqla bərabər
ölkəmizin liderlik qabiliyyətini və beynəlxalq nüfuzunu bir daha nümayiş
etdirdi.
Ağarəhim Baxışov – Dövlət İdarəçilik Akademiyası
"DİA-AZ"
